الگوی کاوشگری علمی
این الگو باعث آموزش علمی به سبکهای مشخص و آموزش مفاهیم بنیادی در دانش آموزان می گردد . رسالت معلم در این الگو پرورش کاوشگری , ایجاد جوی توام با همکاری و داشتن انعطاف است. این الگو منجر به دانش علمی تعهد به کاوشگری علمی, ژرف اندیشی و روح مهارت همکاری در دانش آموزان می شود. مـراحل این الگو عبارتند از:
?- فراهم آوردن زمینه جسنجو برای دانش آموزان .
?- تعیین مسئله از سوی دانش آموزان .
?- مشخص کردن مسئله در هر جستجو توسط دانش آموزان .
?- دانش آموزان حدس در خصوص راههای توضیح مشکل می پردازند.
الـگــــوی تدریس غیـــــر مستقیم
این الگو باعث مشارکت فراگیران در یادگیری شده و به آنها یاد می دهد که چگونه خود را به فراگیری مطالب پرداخته و مسائل را حل نمایند. معلم نقش هادی, راهنما و تسهیل کننده را دارد و دانش آموز آغاز کننده به نحوی که معلم به دانش آموزان کمک می کند تا مسائل را تعریف و برای حل موفقیت آمیز آنها اقدام نمایند. همچنین معلم بایستی مکانی آرام توام با جو مثبت و اطلاعات مورد نیاز برای دانش آموزان فراهم نماید. این الگو دانش آموزان را قادر به افزایش آگاهی فردی, رشد خود, هدفهای اجتماعی و تحصیلی متنوع می نماید. مراحل تدریس این الگو عبارتند از:
?- تعریف موقعیت توسط فراگیر به نحوی که معلم ابراز احساسات را ترغیب می کند.
?- کشف مشکل بوسیله دانش آموزان .
?- رشد بینش توسط بحث دانش آموزان در باره مسئله و حمایت معلم از آنها.
?- برنامه ریزی و تصمیم گیری توسط دانش آموزان .
?- یکپارچگی از طریق توسعه بینش دانش آموزان در خصوص مسئله و حمایت معلم از آنها.
الگـــوی بدایع پــــردازی ( افـــزایش تفکــــر خلاق )
هدف این الگو افزایش تفکر خلاق و مشکل گشایی در مواقع خاص, بر هم زدن سنتهای متداول و گسترش افقهای فردی و اجتماعی در دانش آموزان است. معلم سوالاتی از دانش آموزان می نماید, ولی پاسخ دانش آموزان کاملاً باز است و معلم بایستی کمک کند تا شاگردان تفکر خود را بسط دهند این الگو باعث رشد خلاقیت و نوع آوری, همبستگی گروه و بر هم زدن سنتها در نزد انظار می شود.
مراحل تدریس الگو عبارتنداز:
?- توصیف وضعیت جدید به کمک معلم
?- قیاس مستقیم به نحوی که معلم قیاس مستقیم ( مقایسه ساده از دو موجود یا دو مفهوم) را پیشنهاد و از شاگردان می خواهد آنها را توصیف کنند.
?- قیاس شخصی به نحویکه معلم شاگردان را به قیاس مستقیم ( شدن) ترغیب میکند.
?- مقایسه قیاسهـــا از طــــــریق شاگردان
?- تــوضیح تفاوتها به کمک شاگــردان
?- اکتشاف به کمک شاگــردان
?- قیاس زایی، شاگردان مجدد به بیان شباهتها و تفاوتهای قیاس می پردازند.
الگــــوی آگاهی یابی
اهداف این الگو کمک به دانش آموزان برای توسعه آگاهی از توانایی های خویشتن در تفکر و احساسات گروهی, مناسب انسانی و ایجاد تصور ذهنی از خود است. معلم باید در این الگو انعطاف پذیر باشد. این الگو منجر به افزایش آگاهی، خود یک پارچگی روابط میان فردی می شود. مــــراحل این الگو عبارتند از :
?- مشخص کردن تکلیف برای شاگردان از طریق ایجاد محیط امن برای آنها
?- بحث و تحلیل در خصوص گام اول
الگـــــوی دیــــدار در کــــلاس درس
این الگو برای کمک به فراگیران در پذیرش مسئولیت رفتار و شرایط اجتماعی است معلم بایستی دارای شخصیتی صمیمی و ماهر در فنون بحث میان فردی باشد و بیشتر اقدامات کنترل, ولی با دانش آموزان سهیم است. این الگو باعث استقلال و خود محبت دهی و آزاد اندیشی می شود. مــــراحل الگو عبارتند از:
?- استقرار فضایی از پذیرش مشارکت ( تشویق دانش آموزان برای مشارکت و سخن گفتن)
?- طرح مسئله برای بحث بوسیله دانش آموزان یا معلم و بررسی پیامدهای آن
?- بررسی قضاوت ارزشی توسط فراگیران در خصوص مسئله
?- تعیین اقدام دیگر جایگزین از طریق توافق دانش آموزان که کدام مسئله را پیگیری نمایند.
?- التزام علمی دانش آموزان در برابر جمع
?- پیگیری رفتاری از طریق سنجش رفتارهای جدید ایجاد شده در دانش آموزان .
|
روش سنتی (انفعالی و غیر فعال) |
روش نوین آموزش (فعال) |
|
1- دانش آموزان مفاهیم، تجربه ها و قوانین را می خوانند، حفظ می کنند و می کوشند که به خاط بسپرند. |
1- دانش آموزان، ضمن انجام دادن فعالیت ها یا کسب تجربه، در تولید مفاهیم شرکت دارند و نتایج هر تجربه را به طور مستقیم به دست می آورند. |
|
2- دانش آموزان مطالب مختلف را در ذهن خود نگه می دارند و هنگام پرسش و پاسخ، مطالب حفظ شده را بازگو می کنند؛ به عبارت دیگر، در این روش (مدل بانکی)، دانش آموز هر چه را به امانت به ذهن خود سپرده است هنگام آزمون، پی می دهد. |
2- دانش آموزان با افراد گروه خود به بحث و گفت وگو می پردازند و افراد گروه با هم کار می کنند. گروه ها هنگام گزارش دادن به جمع، نظرات خود را با گروه های دیگر مقایسه می کنند و بسیاری مطالب را از یک دیگر می آموزند. معلم در حین ارائه شدن گزارش ها و پرسش و پاسخ، در صورت لزوم دانش آموزان را راهنمایی می کند و اگر اشتباهی رخ داده باشد، آن را تصحیح می کند و به فراگیری دانش آموزان یاری می رساند. |
|
3- معلم اغلب با روش سخنرانی درس می دهد و کوشش می کند همه ی جزئیات را مطرح کند و به آنها پاسخ دهد. او در صورت لزوم، شکل می کشد، تمرین می دهد و خود به حل تمرین ها کمک می کند و با مثال های متعدد، مفاهیم را توجیه می کند، به عبارت دیگر ، نقش حل المسائل را برای دانش آموزان ایفا می کند. |
3- معلم راهنمای یادگیری است و به جای پاسخ گویی مستقیم به پرسش دانش آموزان، می کوشد با طرح پرسش های متعدد، دانش آموزان را به طرف پاسخ صحیح هدایت کند و به جای آن که مشکل دانش آموز را حل کند، سعی دارد مسئله طرح کند و دانش آموز را به اندیشیدن عادت دهد. |
|
4- اغلب معلمان جزوه می گویند، مطالب کتاب را خلاصه می کنند و دانش آموزان را به سمت کتاب های حل المسائل سوق می دهند. بدین ترتیب، دانش آموزان بدون فهمیدن صورت مسئله، پاسخ آن را از کتاب رونویسی می کنند. |
4- معلم به دانش آموزان پاسخ کلیشه ای نمی دهد و از روش پرسش و پاسخ سنتی دوری می کند. او پرسش ها را به طریقی مطرح می کند که در کلاس قابل بحث باشد؛ به عبارت دیگر، پرسش فقط دارای یک پاسخ نباشد تا فرصت گفت وگو برای همه ی دانش آموزان فراهم آید. |
|
5- معلم به کلاس تکلیف می دهد یا از دانش آموزان می خواهد موضوعی را رونویسی کنند یا خود به تجربه دست می زند و دانش آموزان در این فرایند تماشاچی هستند. |
5- معلم هر دانش آموز را تشویق می کند که درباره ی موضوعی انتخابی، از دیگران بپرسد، کمک بگیرد، اطلاعات دریافتی را جمع آوری کند و پس از بحث در گروه، نتایج را به جمع گزارش دهد. هم چنین، برای نظریه های خود وسایلی بسازد و خود تجربه کند و نتیجه ی آزمایش را گزارش دهد. |
|
6- در روش سنتی (انفعالی)، معلم نظم کلاس و حضور و غیاب دانش آموزان را کنترل می کند. او خود تدریس می کند، جزوه می گوید، تمرین تهیه می کند و ارائه می دهد، پرسش می کند و گاهی، پاسخ پرسش ها را می دهد، تمرین ها را حل می کند و رفع مشکل می کند. در حقیقت، معلم در صحنه ی آموزش کاملا? فعال است و دانش آموزان ساکت نشسته اند و ظاهرا? گوش می کنند، جزوه می نویسند و گاهی پرسش مطرح می کنند و اگر از آننها سؤال شود، به آن پاسخ می دهند. |
6- دانش آموزان به مطالعه کردن تشویق می شوند و در مورد نتایج مطالعات خود با اعضای گروه بحث می کنند. کنترل حضور و غیاب دانش آموزان به عهده ی سرگروه است. هنگام بحث در گروه، رعایت نوبت و نظم و ترتیب به عهده ی گروه است. معلم بر فعالیت های گروه نظارت دارد و در صورت لزوم با طرح پرسش هایی، دانش آموزان را به طرف پاسخ صحیح هدایت می کند؛ به عبارت دیگر، در این روش دانش آموزان در صحنه ی آموزش فعالیت می کنند و معلم، راهنما و ناظر فعالیت های آنهاست. |
|
7- در این روش، هدف یاددادن و تکیه کردن بر محفوظات و کسب دانستنی های ضروری و غیرضروری محصول روش سنتی، تربیت «مهندس» و «دکتر» برای تصدی مشاغل در جامعه است. |
7- در روش فعال، هدف یادگیری است؛ به طوری که دانش آموز به یادگیرنده ای مادام العمر تبدیل می شود. در این روش، هدف های آموزش شامل موارد زیر است: الف- دانستنی های ضروری (دانش پایه) که شامل چهار قسمت اساسی علوم فیزیکی، علوم زمین، علوم زیست و علوم بهداشت است. |
- روش بازدید علمی
گردش علمی ، کاری است عملی که بیرون از کلاس ، آزمایشگاه یا کتابخانه صورت می‌گیرد. اساس کار «بازدید علمی» را مشاهدات مستقیم تشکیل می‌دهد. در این روش دانش‌آموزان می‌توانند از طریق مشاهده به جمع‌آوری اطلاعات و مقایسه آنها بپردازند که در مقایسه، دانش‌آموزان با دقت به جزئیات ، می‌توانند شباهتها و تفاوتها را بیان نمایند و همچنین اطلاعات جمع‌آوری شده را طبقه‌بندی کنند.
در گردش علمی دانش‌آموزان جهت یادگیری بیشتر باید از نظر ذهنی و فیزیکی و به طور کلی با تمام حواس با موارد مورد مشاهده درگیر شوند و مهارت‌های جمع‌آوری اطلاعات ، طبقه‌بندی و مقایسه و …… را به نحو مطلوب کسب نمایند. (انصاری‌راد و دیگران، 1380 ، ص 111)
در واقع، گردش علمی این فرصت را در اختیار دانش‌آموزان می‌گذارد که با مشاهده‌ی مستقیم و مقایسه تفاوتها یا مشابهت‌ها ، آشنایی بیشتری با محیط اجتماعی بیابند.
بازدید علمی باید با مطالب کتاب درسی دانش‌آموزان ارتباط مستقیم یا غیرمستقیم داشته باشد. اصولاً بازدید علمی به منظور مشاهده‌ی مطالب موجود در کتاب درسی و درک موقعیت و ویژگی‌های پدیده‌ها انجام می‌گیرد. از طریق به کارگیری این روش، می‌توان به مطالب کتاب درسی غنا بخشید و یادگیری دانش‌آموزان را عمیق‌تر و پایدارتر کرد.
در واقع ، بازدید علمی ، فرصتی برای دانش‌اندوزی، ارضای کنجکاوی ، مطرح کردن سؤالات و یافتن پاسخ آنها، برای دانش‌آموزان فراهم می‌آورد.
روش بازدید علمی به دلیل اینکه توأم با تفنّن و تفریح است ، برای دانش‌آموزان با ایجاد انگیزه‌ی فراوان همراه است ، توجه آنها را بر می‌انگیزد و برای دانش‌آموزان فرصتی فراهم می‌سازد که به اکتشاف بپردازد.
در شرایطی که بردن دانش‌آموزان به خارج از مدرسه برای مطالعه زمینه‌های خاصی فراهم باشد، گردش علمی روش مفیدی است.
به طور کلی گردش علمی می‌تواند دیدار از یک روستا یا شهر ، موزه ، نمایشگاه ، کارخانه یا یک مؤسسه آموزشی باشد . لازم نیست که گردش علمی حتماً‌دیدار از نقاط دور دست باشد، بلکه مشاهده محیط اطراف دانش‌آموازن که امکان کسب تجارب آموزشی را فراهم کند نیز می‌تواند گردش علمی محسوب شود. (صفوی ، 1373 ، ص 102)
رعایت نکات مهم در گردش علمی
1- باید محل‌هایی برای گردش علمی انتخاب شود که از قبل برای معلم آشنا بوده و امکان بررسی و دقت نظر لازم در آنها وجود داشته باشد.
2- قبل از رفتن به گردش علمی باید هدف گردش علمی دقیقاً مشخص شود و دانش‌آموزان آگاهی کافی در مورد موضوع گردش علمی به دست آورند.
3- در مورد خطراتی که ممکن است در یک بازدید علمی به وقوع پیوندد ، پیش بینی لازم صورت گیرد و خطرات به حداقل برسد.
4- گزارش نویسی از بازدید علمی . در خاتمه دانش آموزان باید به صورت گروهی گزارش کوتاهی از بازدید علمی در کلاس ارائه نمایند.
محاسن و محدودیت ها
الف- محاسن
1- پیوند فعالیت‌های مدرسه با جامعه
2- کسب تجارب واقعی
3- ایجاد انگیزه و علاقه
4- فعال بودن دانش‌آموزان
ب- محدودیت‌ها
1- نیاز به امکانات و هزینه
2- نیاز به زمان بیشتر
3- به هم خوردن برنامه رسمی مدرسه
4- دارای مسئولیت و حوادث پیش بینی نشده (خطرات احتمالی)
- روش بارش مغزی یا فکری
بارش مغزی یا بارش فکری بیان افکار و ایده‌های آنی از طرف دانش‌آموزان در کلاس می‌باشد و روشی است که با استفاده از آن، دانش‌آموزان ، نظرات، افکار و پیشنهاداتی در مورد یک موضوع و یا حل یک مسئله، ارائه می‌دهند و می‌توانند به راه‌حل‌های تازه و خلاق برسند.
در این روش، دانش‌آموزان با آزادی تمام، کلیه‌ی مطالبی را که در مورد موضوع به ذهنشان می‌رسد، فوراً بیان می‌کنند. بنابراین، دانش‌آموز به طور ناخودآگاه و فوری از یافته‌ها و دانسته‌های قبلی خود استفاده میکند و آنها را به کلاس ارائه می‌دهد و به تدریج دانش‌آموزان، مجموعه‌ی جملات و کلماتی را بیان می‌کنند که تمامی آنها در کنار یکدیگر می‌تواند بخش عمده‌ای از مطالب مرتبط با سرفصل مربوطه را ارائه دهد. با به‌کارگیری این روش، می‌توان به حجم و کیفیت دانسته‌های دانش‌آموزان درباره‌ی یک مطلب پی‌برد، متن کتاب درسی را غنای بیشتری بخشید، دریافت دانش‌آموزان را از یک موضوع، ارزشیابی کرده و بالاخره دانش‌آموزان را تشویق کرد تا در فضایی دوستانه به مبادله و ارائه‌ی دانش‌ها و دانسته‌های خود بپردازند. (نظریان و دیگران ، 1379 ، ص 52)
قواعد روش بارش مغزی
1- وقتی مسئله‌ای برای حل کردن مطرح می‌شود، همه‌ی دانش‌آموزان تشویق می‌شوند تا هر راه حل یا اندیشه‌ای را که به ذهنشان می‌رسد، بیان کنند.
2- دانش‌آموزان باید هر مطلبی را که به ذهنشان می‌رسد، فوراً بیان کنند.
3- همه‌ی نظرات و واکنش‌ها توسط معلم ثبت می‌شود.
4- دانش‌آموزان بکوشند مطالب یک دیگر را تکمیل کنند.
5- دانش‌آموزان به طور داوطلبانه و اختیاری در این امر شرکت کرده و هرگز آنها را مجبور به اظهار نظر نمی‌کنیم.
6- هیچ پیشنهاد یا راه حلی نباید مورد ارزشیابی قرار گیرد تا همه‌ی راه‌حل‌ها و اندیشه‌ها بیان شوند. به عبارتی هیچ دانش‌آموزی حق ندارد نظرات دیگران را مورد نقد یا قضاوت قرار دهد یا آنها را مسخره کند.
7- کمیت مورد نظر است . هر چه ایده‌ها بیشتر باشد. شانس رسیدن به بهترین راه حل بیشتر است.
8- ترکیب و بهبود ایده‌ها دنبال می‌شود و اعضای گروه تشویق می‌شوند از ایده‌های یک دیگر استفاده کنند و آنها را باهم‌ترکیب کنند.
مراحل اجرایی روش بارش مغزی در کلاس درس
1- ارائه یک عنوان (موضوع) از سوی معلم به دانش‌آموزان
2- بیان فوری مطالب، کلمات و جملاتی در مورد عنوان از طرف دانش‌آموزان.
در این مرحله، دانش‌آموزان به طور ناخودآگاه، فوری و با استفاده از دانسته‌های قبلی، مطالب خود را به کلاس ارائه می‌دهند و سعی می‌کنند مطالب یک دیگر را تکمیل کنند.
3- نوشتن مطالب دانش‌آموزان برروی تخته سیاه توسط معلم
نوشتن مطالب، ایده‌ها و افکار دانش‌آموزان را باید تا جایی ادامه داد که دیگر آنها چیزی برای مطرح کردن نداشته باشند. (حدود 10 تا 15 دقیقه)
4- جمع‌بندی مطالب
در این مرحله ، همه‌ی مطالب و ایده‌ها ، خوانده شده و مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد و در صورت لزوم در آنها اصلاحاتی به عمل می‌آید. و مطالب نامربوط با ذکر علت از فهرست مطالب خارج می‌شود. ارائه‌ی توضیح و علت نامربوط بودن آن به یادگیری مطالب کمک میکند.
5- نتیجه گیری
در این مرحله می‌توان از دانش‌آموزان خواست تا عناوین و مطالبی را که در یک دسته قرار می‌گیرند، دسته‌بندی کنند و در یک گروه جای دهند. دانش‌آموزان در این مرحله باید وادار شدند که با دسته‌بندی مطالب به نتیجه‌گیری‌هایی بپردازند و تعمیم‌هایی را انجام دهند. مهم‌ترین کار معلم در این روش این است که مطالب گفته شده از سوی دانش‌آموزان را به سمت و سوی واقعی موضوع درس هدایت کند و اشتباهات مفهومی یا اطلاعاتی آنها را اصلاح کند.
روش حل مسأله
هر امری که مشکل و دشوار به نظر برسد و نیاز به فکر کردن و ارائه راه حل داشته باشد یک مسأله است.
از دیدگاه جان‌دیویی مسأله عبارت است از : هر موردی که باعث ایجاد شک و تردید شود و از دیدگاه ساچمن مسأله عبارت است از : هر چیزی که اسرار آمیز ، غیر منتظره و ناشناخته باشد.
حل مسأله فرایندی است هدف‌دار که فراگیر را به یک راه حل می‌رساند. جهت رسیدن به راه حل ، تجربه، اطلاعات و مهارت‌های قبلی و علاقمندی از موارد پیش‌نیاز می‌باشند.
جان دیویی می‌گوید: حل مسأله فرایندی است برای کشف توالی و ترتیب صحیح راه‌هایی که به یک هدف یا یک راه‌حل منتهی می‌شود و عامل اصلی رسیدن به هدف یا حل مسأله به کار بردن تجربه‌های قبلی و دانش فرد است. (محبی ، 1384 ، ص 23 و صفوی ، 1373 ، ص 79)
در الگوی حل مسأله به جای معلم، شاگرد محور فعالیت است و اطلاعات علمی مستقیماً به او انتقال داده نمی‌شود معلم با طرح مسأله ، شاگرد را به فعالیت وادار میکند و در جهت حل مسأله ، او را راهنمایی میکند و منابع آموزشی منحصر به کتاب درسی و معلم نیست. خود دانش‌آموز و محیط زندگی او از منابع اصلی هستند. می‌توان گفت حل مسأله ، نوعی روش تدریس است که با طرح یک مسأله شروع و با ترکیب تفکر و عمل و استفاده از تجارب مورد نیاز ، دانش‌آموزان به حل مسأله می‌پردازند.
مراحل اجرا در الگوی حل مسأله
1- طرح مسأله: حل مسأله با طرح و مشخص کردن مسأله آغاز می‌شود.
2- جمع‌آوری اطلاعات : شاگرد پس از مواجه شده با مسأله ، باید با کمک و هدایت معلم به دنبال اطلاعات مورد نیاز برود.
3- ساختن فرضیه : منظور از فرضیه سازی، پیش بینی راه حل‌های احتمالی و حدسی برای حل مسأله است (حدس زدن یا مشخص کردن علل مسئله)
4- آزمایش فرضیه : برای قبولی یا رد فرضیه باید آن را بیازماییم. آزمایش فرضیه فعالیتی است آگاهانه که در آن اطلاعات جمع‌آوری شده ، تحلیل ، ترکیب و ارزشیابی می‌شوند.
5- نتیجه‌گیری ، تعمیم و کاربرد : بدون نتیجه‌گیری مسأله حل نخواهد شد، اساس این الگو آن است که شاگرد مشکلی را که با آن مواجه می‌شود به نحوی قابل قبول برای خود حل کند و مفاهیم تازه‌ای را یاد بگیرد.
نقش و وظیفه معلم در الگوی حل مسأله
1- در الگوی حل مسأله ، معلم نقش مشاور، راهنما و مدیر را در فرایند تدریس بازی میکند. او به جای انتقال اطلاعات و واقعیت‌های علمی، روش کسب اطلاعات را به شاگردان می‌آموزد.
2- در روش حل مسأله ، معلم باید بتواند دانش‌آموزان را به یادگیری تشویق و تحریک کند و ضمن ایجاد رغبت و انگیزه در یادگیرندگان برای حل مسأله، به خوبی هدف از طرح مسأله را بیان کند ، به گونه‌ای که همه‌ی دانش‌آموزان دقیقاً مسأله را تشخیص دهند.
3- معلم به دانش‌آموزان از طریق معرفی منابع اطلاعاتی ، آزمایش ، مصاحبه و ... کمک میکند.
4- داشتن ارتباط نزدیک و صمیمی با دانش‌آموزان و شناسایی افراد خلاق
5- داشتن صبر و حوصله و بردباری در تمام مراحل اجرای الگو حل مسأله از کنترل کار گروهها گرفته تا ارائه گزارش‌ها و انتخاب برترها
نقش و وظیفه‌ی دانش‌آموزان در الگوی حل مسأله
1- در الگوی حل مسأله ، شاگردان با اشتیاق و علاقه و با کمک و هدایت معلم، باهم در جهت حل مسأله تلاش می‌کنند.
2- شاگردان در یادگیری از طریق حل مسأله، با بهره‌گیری از تجارب و دانسته‌های پیشین خود، و با بهره‌گیری از تفکر و نیروی خلاقه‌ی ذهنی خود، درباره‌ی رویدادهای محیط خود می‌اندیشند تا مشکلی را که با آن مواجه شده‌اند به نحو قابل قبولی حل کنند.
3- در الگوی حل مسأله ، شاگردان دائماً با معلم در ارتباطند و ارتباط آنان دوجانبه، بسیار صمیمی و همراه با حس احترام است.
4- برای آزمایش فرضیه ، شاگرد باید اطلاعات و شواهد موجود را تحلیل کند و بتواند تشخیص دهد که شواهد موجود تا چه اندازه او را در اثبات درستی یا نادرستی فرضیه یاری خواهد کرد.
محاسن و محدودیت ها
الف- محاسن
1- انگیزه درونی در فراگیران ایجاد می‌شود (مسائل مورد علاقه دانش‌آموزان است)
2- یادگیری از طریق حل مسأله نشاط آور و پایدار است.
3- حل مسأله با ایجاد تفکر نقّاد همراه است و دانش‌آموزان هیچ چیز را بدون دلیل رد یا تأیید نمی‌کنند.
4- روحیه همکاری ، تعاون و احترام به عقاید دیگران و مسئولیت پذیری به کار گرفته می‌شود.
5- روش حل مسأله برای حل مسائل زندگی آینده در فراگیران نگرش‌های مطلوب ایجاد میکند.
6- در حل مسأله مهارت‌هایی چون بحث و گفت‌وگو ، مطالعه، پژوهش و آزمایش تقویت می‌شود.
7- روش حل مسأله موجب فعال و سهیم شدن شاگردان در فعالیت‌های آموزشی می‌شود.
8- در روش حل مسأله ، تمام جنبه‌های روانی ، اجتماعی و سرانجام کل شخصیت شاگردان مورد توجه قرار می‌گیرد.
9- اجرای الگوی حل مسأله، موجب افزایش درک علم و تولید تفکر خلاق می‌شود.
10- دانش‌آموزان ، نگرش‌ها ، ارزش‌ها ، مهارت‌ها و دانش‌های جدید می‌آموزند.
ب- محدودیت‌ها
1- اجرای چنین الگوی بسیار مشکل است ، زیرا احتیاج به معلمان قوی و با تجربه و پژوهشگر دارد.
2- در چنین الگوی ، فعالیت‌های آموزش به فضا ، امکانات و تجهیزات فراوان نیاز دارد.
3- این الگو به زمان زیاد نیاز دارد.
4- این الگو در کلاس‌های پر جمعیت قابل اجرا نیست، تعداد شاگردان در هر کلاس نباید از 20 نفر تجاوز کند.
5- اگر مسأله ، توجه شاگردان را جلب نکند یا برای آنان به اندازه‌ی کافی برانگیزاننده نباشد ، کاربرد این الگو بسیار مشکل خواهد شد.
- روش بازدید علمی
گردش علمی ، کاری است عملی که بیرون از کلاس ، آزمایشگاه یا کتابخانه صورت می‌گیرد. اساس کار «بازدید علمی» را مشاهدات مستقیم تشکیل می‌دهد. در این روش دانش‌آموزان می‌توانند از طریق مشاهده به جمع‌آوری اطلاعات و مقایسه آنها بپردازند که در مقایسه، دانش‌آموزان با دقت به جزئیات ، می‌توانند شباهتها و تفاوتها را بیان نمایند و همچنین اطلاعات جمع‌آوری شده را طبقه‌بندی کنند.
در گردش علمی دانش‌آموزان جهت یادگیری بیشتر باید از نظر ذهنی و فیزیکی و به طور کلی با تمام حواس با موارد مورد مشاهده درگیر شوند و مهارت‌های جمع‌آوری اطلاعات ، طبقه‌بندی و مقایسه و …… را به نحو مطلوب کسب نمایند. (انصاری‌راد و دیگران، 1380 ، ص 111)
در واقع، گردش علمی این فرصت را در اختیار دانش‌آموزان می‌گذارد که با مشاهده‌ی مستقیم و مقایسه تفاوتها یا مشابهت‌ها ، آشنایی بیشتری با محیط اجتماعی بیابند.
بازدید علمی باید با مطالب کتاب درسی دانش‌آموزان ارتباط مستقیم یا غیرمستقیم داشته باشد. اصولاً بازدید علمی به منظور مشاهده‌ی مطالب موجود در کتاب درسی و درک موقعیت و ویژگی‌های پدیده‌ها انجام می‌گیرد. از طریق به کارگیری این روش، می‌توان به مطالب کتاب درسی غنا بخشید و یادگیری دانش‌آموزان را عمیق‌تر و پایدارتر کرد.
در واقع ، بازدید علمی ، فرصتی برای دانش‌اندوزی، ارضای کنجکاوی ، مطرح کردن سؤالات و یافتن پاسخ آنها، برای دانش‌آموزان فراهم می‌آورد.
روش بازدید علمی به دلیل اینکه توأم با تفنّن و تفریح است ، برای دانش‌آموزان با ایجاد انگیزه‌ی فراوان همراه است ، توجه آنها را بر می‌انگیزد و برای دانش‌آموزان فرصتی فراهم می‌سازد که به اکتشاف بپردازد.
در شرایطی که بردن دانش‌آموزان به خارج از مدرسه برای مطالعه زمینه‌های خاصی فراهم باشد، گردش علمی روش مفیدی است.
به طور کلی گردش علمی می‌تواند دیدار از یک روستا یا شهر ، موزه ، نمایشگاه ، کارخانه یا یک مؤسسه آموزشی باشد . لازم نیست که گردش علمی حتماً‌دیدار از نقاط دور دست باشد، بلکه مشاهده محیط اطراف دانش‌آموازن که امکان کسب تجارب آموزشی را فراهم کند نیز می‌تواند گردش علمی محسوب شود. (صفوی ، 1373 ، ص 102)
رعایت نکات مهم در گردش علمی
1- باید محل‌هایی برای گردش علمی انتخاب شود که از قبل برای معلم آشنا بوده و امکان بررسی و دقت نظر لازم در آنها وجود داشته باشد.
2- قبل از رفتن به گردش علمی باید هدف گردش علمی دقیقاً مشخص شود و دانش‌آموزان آگاهی کافی در مورد موضوع گردش علمی به دست آورند.
3- در مورد خطراتی که ممکن است در یک بازدید علمی به وقوع پیوندد ، پیش بینی لازم صورت گیرد و خطرات به حداقل برسد.
4- گزارش نویسی از بازدید علمی . در خاتمه دانش آموزان باید به صورت گروهی گزارش کوتاهی از بازدید علمی در کلاس ارائه نمایند.
محاسن و محدودیت ها
الف- محاسن
1- پیوند فعالیت‌های مدرسه با جامعه
2- کسب تجارب واقعی
3- ایجاد انگیزه و علاقه
4- فعال بودن دانش‌آموزان
ب- محدودیت‌ها
1- نیاز به امکانات و هزینه
2- نیاز به زمان بیشتر
3- به هم خوردن برنامه رسمی مدرسه
4- دارای مسئولیت و حوادث پیش بینی نشده (خطرات احتمالی)
روش کارگاهـــــــی
روش تدریس کارگاهــــی یکی از روشهای موثر یاددهی و یادگیری است که در بیشتر موارد با روش سخنرانی,سمینار, کنفرانس و سمپوزیوم یکسان بکار برده می شود. برای درک بهتر روش کارگاهی ابتدا به مفاهیم ذکر شده می پردازیم و سپس روش کارگاهی را شرح می دهیم.
سمینـــــار
عده ای صاحب نظر هستند, که دور هم جمع شده و تبادل نظر می کنند. (البته تعداد افراددر سمینار محدود باشد, حداکثر 100نفر که به گروههای کوچک 10الی 15نفری تقسیم می شود و تبادل نظر می کنند و در نهایت کل گروهها به تبادل نظر می پردازند )
کنفــــــــرانس
محققی به نظریه ای رسیده است, آن را برای دیگران مطرح می کند.
سمپـــــــوزیــــــوم
مانند سمینار است و تنها تفاوت آن با سمینار در این است که افرادی که در سمپوزیوم شرکت می کنند تخصصی تر سطح آگاهی آنها از دیگران برتر است ( در سطح بالاتری از سمینار قرار دارد.)
روش تدریس کارگاهـــــی
مــــــــرحله ارایه درس کــــــوتاه
این مرحله مبانی نظری مورد بحث توسط مدرس کارگاه تبیین و تحلیل می شود.
مــــرحله فعالیت و کار
دانش آموزان, دانشجویان و یا کارورزان و مربیان شرکت کننده در کارگاه به گروههای کوچک 2 الی 3 نفره یا انفرادی تقسیم و بر روی موضوعات تعیین شده فعالیت می نمایند.
مـــرحله مشارکت
در این مرحله مجدداً دانش آموزان شرکت کننده در کارگاه که به گروههای 2 الی 3 نفره یا انفرادی تقسیم شده بودند, دور هم جمع می شوند, که به بحث و بررسی جمع بندی موضوعات تعیین شده می پردازد. ( حداکثر زمان این مرحله از کل زمان کارگاه است). بدیهی است که در اجرای کلاس کارگاه آموزش باید از روش مهارت آموزی (ابتدا و انتهای فعالیت کاملاً مشخص شده است) سود جست. کاربست روش تدریس کارگاهی می تواند نتایج آموزش را تضمین کند. البته با رعایت نکات زیر:
مرحله درسی کوتاه و فشرده:
?) معلم ابتدا اهداف و انتظاراتی که از کارورزان و دانش آموزان دارد, دقیقاً بیان و تحلیل می نماید و از طریق آزمون تشخیصی, رفتار ورودی آنها را می سنجد.
?) معلم مبانی نظری هر محور کلی را در سالن عمومی تبیین و تحلیل نموده و به رفع اشکالات کارورزان یا دانش آموزان در ابعاد نظری می پردازد . البته بهتر است قبل از تشکیل کارگاه مبانی نظری را ( به منظور تسلط دانش آموزان ) برای آنها ارسال کند.
?) سپس معلم ( مدرس) دانش آموزان را به گروههای کوچک کاری تقسیم نموده و یک نفر به عنوان مسئول و گزارشگر و یک نفر به عنوان منشی انتخاب که جلسات کارگاهی را اداره و نکات کلیدی را یادداشت نمایند.
?) زمان بهینه برای این مرحله حداکثر معادل کل زمان کارگاه آموزشی است.
مرحله فعالیت گروهی و انجام وظایف انفرادی:
?) در این مرحله کار مسئول گروه کاری , همانا استخراج مفاهیم کلیدی بر اساس مباحثات همه کارورزان است, سپس منشی گروه کاری کلیه نکات کلیدی را (که در مورد توافق اکثریت گروه است) نوشته و طبقه بندی می نماید. شایسته است که منشی جلسه کلیه نکات مطروحه را بر روی تابلو نوشته تا کلیه دانش آموزان آنها را مشاهده و سرانجام پس از نهایی شدن روی کاغذ منعکس نماید.
?) زمان بهینه برای این مرحله حداکثر معادل کل زمان کارگاه آموزشی است.
?) محل تشکیل گروههای کاری باید جدا از یکدیگر باشد.
مرحله مشارکت و جمع بندی:
1) کلیه دانش آموزان در سالن عمومی جمع شده و سپس مسئولین گروههای کاری به ترتیب گزارشی از نتایج مباحثات بر روی موضوعات مطروحه را ارائه و سپس نکات کلیدی مشخص و توصیه های کاربردی به عمل می آورند.
2) زمان بهینه برای این مرحله همان حداکثر معادل کل زمان کارگاه آموزشی است. در پایان یعنی مرحله ارزشیابی و بازخورد کارگاه, مدرس به اجرای آزمون پس خروجی پرداخته و آن را با آزمون پیش ورودی مقایسه می نماید و نگرش دانش آموزان را نسبت به کارگاه ( البته بدون ذکر نام ) دریافت می کند.
