اخذ: رشد

علل و عوامل افت تحصیلی دانش‌آموزان را می‌توان در چهار مقوله ویژگی‌های فردی دانش‌آموز؛ محیط آموزشگاهی و مدرسه؛ ویژگی‌های خانواده دانش‌آموزان و عوامل اجتماعی بررسی کرد. ایمان روحی دهکردی در مقاله‌ای در فصل‌نامه رشد آموزش علوم اجتماعی به عوامل خانوادگی افت تحصیلی پرداخته است.

نویسنده در این مقاله آورده است: «برای نزدیکتر شدن به اهداف نظام آموزشی، حتماً می‌باید عوامل مؤثر بر افت تحصیلی را شناخت و اثرهای آن را کاهش داد. یکی از مهم‌ترین عوامل ویژگی‌های خانوادگی است که سبب بروز و ظهور افت تحصیلی می‌شود زیرا خانواده یک نهاد اجتماعی کوچک است که اولین کانون تربیتی به‌حساب می‌آید و کودک مقدار قابل توجهی از وقت خود را در آن می‌گذراند.»
نویسنده در ادامه عوامل خانوادگی مؤثر بر افت تحصیلی دانش‌آموزان را چنین برشمرده است: محیط خانواده؛ جو عاطفی و روانی در خانواده؛ بی‌سوادی یا کم‌سوادی والدین؛ تغییر محل سکونت خانواده‌ها؛ ناکافی‌بودن امکانات داخل خانه؛ بیماری جسمی و روانی والدین؛ فقر اقتصادی خانواده؛ ناآگاهی والدین از شیوه‌های مطالعه و فقدان یا عدم حضور والدین.
در بخش «بی‌سوادی یا کم‌سوادی والدین» آمده است: «بی‌سوادی یا کم‌سوادی والدین، هم از نظر عدم درک وظایف مدرسه، برنامه‌های آن و تداوم حضور مرتب دانش‌آموزان در مدرسه، مشکلاتی برای تحصیل آنان فراهم می‌کند و هم از نظر ناتوانی آنان در کمک فکری و عملی به امور برنامه درسی دانش‌آموزان در منزل، از پیشرفت تحصیلی فرزندان می‌کاهد. زیرا برخی از دانش‌آموزان در امور تحصیلی خود نیازمند ساعات آموزشی خارج از اوقات رسمی کلاس و مدرسه‌اند.
والدین باسواد علاوه بر نقش کمک‌رسانی در آموزش فرزندان خود، الگوی مجسمی از یک فرد باسواد نیز به‌شمار می‌آیند. سواد والدین در تحصیل فرزندان نقش دوجانبه‌ای دارد. از یک‌سو برای آنان جنبه کمک‌آموزشی دارد و از سوی دیگر انگیزه‌ای برای درس خواندن آنان می‌شود. بی‌سوادی والدین نیز آسیب دوجانبه‌ای دارد. این قبیل والدین نه تنها نمی‌توانند از نظر آموزشی و تحصیلی به فرزندان خود کمک کنند، بلکه الگوی تقلیدی نامناسبی برای فرزندان خود هستند.»