ماه رمضان نهمین ماه از ماه هاى سال قمرى عربى است. در قرن کریم از ماه هاى سال قمرى ، جز ماه رمضان نام هیچ ماه دیگرى نیامده است (1)
و این یکى از فضایل و امتیازات ماه رمضان است که از میان ماه هاى سال قمرى فقط از ماه رمضان در قرن ، در سوره بقره یه 185 نام برده شده است. کلمه رمضان اسمى از اسماء الهى است و نباید به تنهایى و بدون کلمه شهر که به معناى ماه است ،ذکر شود.
امام باقر (ع) فرمودند :
«نگوئید این رمضان است ، نگوئید رمضان رفت و رمضان مد. زیرا رمضان اسمى از اسماء الهى است که نمى آید و نمى رود. سخن از آمدن و رفتن براى ن صحیح نیست ؛ فقط آنچه که زوال پذیر و نابود شدنى است مى آید و مى رود».
و در ادامه فرمودند :
«بلکه بگوئید ماه رمضان ، پس ماه را در تلفظ به اسم اضافه کنید که اسم ( رمضان ) اسم خداست.» (2)
ماه رمضان دارى فضایل و امتیازات و ویژگی هاى فوق العاده اى است که شمارش آنها نیازمند تحقیق گسترده و تالیف کتاب است و طبعا در این فرصت کوتاه امکان پذیر نیست و در یک مقاله نمى گنجد. به همین جهت در این مقاله ، صرفا اشاره اى کوتاه به بخشى از این امتیازات و اوصاف بر اساس روایات و احادیث معصومین (ع) مى مى شود.
این اوصاف در اسامى ماه رمضان نمود یافته است :
گرچه اجزاى زمان و مکان از نظر معنوى هیچ تفاوتى در ذات با یکدیگر ندارد؛ ولى به واسطه امورى یک مکان همچون کعبه یا مساجد و مشاهده ، یا یک زمان همچون ماه رمضان و بویژه لیله القدر ، ارزش ، اعتبار و اهمیت پیدامى کند و مبارک مى گردد.
درمیان ماه ها ، ماه رمضان ، ”¹”¹ شهر الله ”؛”؛ و ماه خداست ، زمانى است که براى عبادت تعیین شده ، مردم همه درآ ن عبادت مى کنند و زمینه رشد و تکامل معنوى و تربیت استعداها و سیر و سلوک و تخلق به اخلاق الله در این ماه بیشتر فراهم است. درهاى آسمان ها به روى انسان ها باز است.
در این ماه ، زمینه بر قرارى ارتباط بین زمین و آسمان فراهم مى شود. در کلمات معصومین (ع) بارها ماه رمضان ”¹”¹شهر الله ”؛”؛ نامیده شده است. مطابق نقل امام صادق ، علیه السلام ، پیامبر گرامى اسلام فرمودند :
«ماه رمضان ماه خداست ، ماهى است که در ن حسنات و کارهاى خوب را چند برابر ثواب دهند.» (3)
رسول گرامى اسلام حضرت محمد (ص) در چند روایت ، شعبان را ماه خود و ماه رمضان را شهر الله (ماه خدا) نامیده اند. (4)
امام زین العابدین علیه السلام در دعاى وداع با ماه رمضان در صحیفه سجادیه مى فرماید :
«السلام علیک یا شهر الله الاکبر و یا عید اولیائه ؛ درود بر تو اى بزرگترین ماه خدا و اى عید (روز جشن و شادى) دوستان خدا».
امام جعفر صادق (ع) فرمودند : «ماه رمضان ماه خداست در این ماه زیاد ذکر خدا لا اله الا الله ، الله اکبر الحمدلله و سبحان الله بگوئید.» (5)
در سخنان معصومین (ع) ، ماه رمضان ماه صبر ، نامیده شده است. پیامبر اسلام در توصیف ماه رمضان فرمودند :«ماه رمضان ماه صبر است و پاداش صبر بهشت است. »(6)
مولى الموحدین على بن ابی طالب (ع) فرموده اند : «روزه ماه صبر (ماه رمضان) و روزه سه روز در هر ماه ، زنگارها و غم و اندوه و وسواس را از قلب بیرون مى برد. »(7)
به بیان رسول الله (ص) خداى متعال در حدیث قدسى مى فرماید :«همه اعمال بنى دم ده برابر تا هفتصد برابر ثواب و پاداش دارد ، جز صبر که براى من است و من پاداش آن را مى دهم».
پیامبر گرامى اسلام ادامه مى دهند : «پس ثواب صبر فقط در نزد خدا روشن است و در پایان مى فرمایند :
والصبر الصوم ، مقصود از صبر روزه است. »(8)
مرحوم علامه طباطبائى مى نویسد :«هر گاه پیامبر اسلام (ص) از امرى محزون و غمگین مى شد از خواندن نماز و گرفتن روزه براى دفع آن غم و حزن ، کمک مى گرفت. »(9)
صبر در زندگانی فردى و اجتماعى هر انسان و در زندگانى است ، یک ضرورت است ، صبر در دین به منزله سر نسبت به بدن است.
همانگونه که انسان بدون سر ، انسان نیست و بى اثر است دین هم بدون صبر و استقامت ، دین و ایمان نیست. (10)
ماه رمضان راه وصول به صبر ، تمرین صبر وتقویت ن است. در ماه رمضان انسان با هواهاى نفسانى مبارزه مى کند ، بدون هیچ قید و شرط سرگرم لذت هاى جسمى و شهوانى نمى شود خود را بزرگتر از ن مى داند که زندگى مادى و شکمى و حیوانى را هدف قراردهد.
امساک و خوددارى از شهوات ، خوددارى از خوردن و شامیدن در ماه رمضان حتى در همان سطح که در ماهاى دیگر نه تنها حلال و جائز بلکه مستحب است ، ورزش و تمرینى است که اراده انسان را تقویت می کند ، به خویشتن دارى عادت مى دهد و بر نفس خود مسلط مى کند.
انسان در ماه رمضان با روزه صبر عادت مى کند تا در زندگى و جامعه در برابر مشکلات و سختی ها و مصیبت ها شکست نخورد. روزه صبرى طولانى است بر جدایى و فراق از مهمترین عادت هایى که همواره با زندگى انسان همراه است.
امام چهارم حضرت على بن الحسین (ع) در صحیفه سجادیه در دعای خویش هنگام رسیدن ماه رمضان، این ماه را شهر الطهور نامیده اند.
ماه رمضان ماه پاک شدن و ماه پاکیزگى است. به تعبیرى هم خود ماه پاک است و هم طهارت از آن به انسانها سرایت مى کند و آنها را پاک مى کند. در این ماه فصل نوینى از طهارت به روى انسان گشوده مى شود.
امیرالمومنین امام على (ع) مى فرماید ؛ هنگامى که هلال ماه رمضان را دیدى بگو : «اللهم انى اسئلک خیر هذا الشهر و طهوره؛بار خدایا خیر و خوبى این ماه و پاکى آن را از تو درخواست مى کنم. »(11)
امام سجاد در صحیفه، در دعاى وداع با این ماه مى فرماید :« درود بر تو براى نکه با برکات و نیکی ها بر ما وارد شدى و پلیدى گناهان را از ما شستی».
پیامبر گرامى (ص) در توصیف ماه رمضان چنین فرموده اند : «شهر رمضان شهر الله عزوجل … و هو شهر البرکه ؛ ماه رمضان ماه خدا و ماه برکت است.» (12)
در جاى دیگر فرموده اند : «این ماه رمضان ماه مبارکى است، روزه درآ ن را خداوند واجب گردانید، درهاى بهشت در این ماه باز و دست هاى شیاطین بسته است.» (13)
امام صادق (ع) مى فرماید : «هنگامى که ماه رمضان مى رسید پیامبر گرامى (ص) مى فرمودند :
«بار خدایا در ماه رمضان براى ما برکت بده و ما را به روزه و نماز ن یارى نما و کارهاى ما را در این ماه قبول فرما».
پی نوشت :
1. طباطبائی ، محمد حسین ، المیزان ، موسسه الاعلمى للمطبوعات ، 1973 م ، ج 2 ص 12
2. مجلسى ، بحارالانوار ، موسسه اوفا ، بیروت ، لبنان ، ج 96ص 376
3. بحار ج 96ص340
4. همان ، ص 364 و 356
5. همان ، ص381
6. وسائل الشیعه ج 7ص222-کافى ، ج4ص 66
7. بحار ، ج 96، ص 341
8. بحار ، ج 96ص254
9. طباطبائی ، محمد حسین ، سنن النبى ، ص30
10. فیض الاسلام ، ترجمه و شرح نهج الباغه حکمت 79ص1123
11. کافى ج 4، ص 76
12 و 13. بحار ج 96 ص
اخذ: تبیان
