1- توجه به نیازهای افراد: مدیران آموزشی باید نیازهای دانش آموزان، معلمان و کارکنان را با توجه به شرایط سنی، تجربی و تفاوت های فردی آن ها در تعیین تکالیف، دادن تمرین، فراهم کردن امکانات و وسایل و فضاهای کار و بازی در نظر بگیرند.
2- ایجاد امنیت شغلی و کاری: محیط کار دانش آموزان و معلمین باید از امنیت کافی برخوردار باشد. دانش آموزان نباید از سرنوشت خود و احتمالاً ارتکاب اشتباهات شدیداً بترسند. معلمین نیز باید به آینده شغلی و ثبات کاری خود مطمئن باشند. این مسأله در مورد مدیران مدارس نیز صادق است.
3- حقوق مکفی: حقوق علاوه بر آن که وسیله ای برای تأمین نیازهای روزمره ی زندگی و اداره خانواده می باشد، ممکن است عاملی برای تعیین ارزش و احترام اجتماعی و عدالت محسوب شود. پس، باید بر اساس جایگاه اجتماعی، موقعیت علمی و سطح تورم در جامعه حقوق مکفی برای معلمان در نظر گرفت.
4- احساس تعلق و مالکیت: باید سعی کرد طوری با دانش آموزان و معلمان رفتار شود که نوعی احساس مالکیت نسبت به مدرسه به آن ها دست دهد. مشارکت و مؤثر بودن در سرنوشت سازمان آموزشی سطح احساس تعلق و مالکیت را بالا می برد.
5- دادن کار مناسب با استعدادهای افراد: دادن تکالیف و تقسیم کار مناسب با علائق و استعدادهای دانش آموزان و معلمان اساس بر انگیختن افراد می باشد. بسیاری از دانش آموزان از عدم هدایت تحصیلی درست و قرار گرفتن در رشته های غیر مرتبط با استعداد خودشان در حالت بی انگیزه گی قرار دارند. آموزش و پرورش باید به هنگام استخدام، معلمینی را که در رشته های تحصیلی مورد علاقه خود تحصیل کرده اند گزینش کند و سعی داشته باشد که در هنگام تقسیم کار چه از نظر حوزه و رشته کاری و چه از نظر مقطع و کلاس علائق و استعدادهای آن ها را در نظر بگیرد.
6- روشن کردن اهداف و انتظارات آموزشی و پرورشی مدرسه: بسیاری از محققین تأکید کرده اند که روشن کردن اهداف و انتظارات سازمان می تواند بر انگیزه افراد اثر مثبتی داشته باشد. دانش آموزان، معلمان، کارکنان و حتی اولیاء باید از اهداف و سازمان آموزشی آگاهی داشته باشند تا بتوانند آن ها را تعقیب کنند. مدیریت بر مبنای هدف MBO)) نیز یکی از راه های انگیزش می باشد. در این صورت، افراد و مدیران در کنار هم می نشینند و بر اساس اهداف اصلی آموزش و پرورش، اهداف و سیاست های مدرسه و راه های رسیدن به آن اهداف را با کمک هم تعیین می کنند. این کار سبب ایجاد تعهد در کارکنان، معلمان و دانش آموزان می شود.
7- مشارکت در تصمیم گیری ها: چنانچه قبلا هم توضیح داده شد، مشارکت در امور سازمان از راه های افزایش انگیزش است. مدیران باید تا آنجا که ممکن است امور مربوط به تصمیم گیری و اجرایی مدرسه را به معلمان و دانش آموزان بسپارند.
8- قدر و منزلت قائل بودن برای افراد: باید سعی کرد برای افراد ارزش قائل شویم. اگر هر یک از افراد احساس کند که برای سازمان ارزش دارد و برای او قدر و منزلت قائل هستند، بدون تردید انگیزه های او برای کار تقویت می شود.
- به رسمیت شناختن افراد: افراد باید احساس کنند که وجود آن ها برای سازمان یک نعمت به شمار می رود و سازمان و مدیریت به وجود آنها کاملاً نیازمند است. سعی شود به افراد فهمانده شود که وجودشان برای سازمان آن قدر ضروری است که در صورت از دست دادن آن ها، خسارت های جبران ناپذیری به سازمان وارد خواهد شد.
10- دادن مسئولیت: باید سعی شود، حتی الامکان به همه ی افراد مسئولیت یا مسئولیت هایی داده شود. به دانش آموزان می توان در امور تعاونی، انضباطی، تربیتی، ورزشی، اجتماعی، درسی و غیره مسئولیت داد. بر حسب تجربه و آمادگی های افراد، معلمین هم می توانند در امور مختلف مدرسه مانند تهیه نامه ها، برقراری ارتباط با اولیاء، فعالیت های فوق برنامه، حل مشکلات دانش آموزان، خرید کتاب و ده ها مسأله دیگر مسئولیت بپذیرند.
11- تقویت مثبت و دادن پاداش عادلانه: باید سعی شود از همه افراد به درستی ارزشیابی به عمل آید. در دنباله ی ارزشیابی درست، باید رفتارهای مطلوب مورد تأیید و تشویق قرار گیرد. دادن پاداش عادلانه و برابر با فعالیت های دانش آموزان و معلمان، آن ها را برای ارائه کار بهتر و پر انگیزه تر ترغیب می کند.
12- عدالت و انصاف: علاوه بر دادن پاداش که در شماره قبلی یادآور شدیم، مسـأله رعایت عدالت و انصاف از عوامل انگیزشی می باشد. مدیری که فردی را با یک استعداد خاص در جای مناسب قرار می دهد فردی عادل و منصف است. عدم تبعیض بین افراد آشنا، دوست، خویشاوند و متصل به اهرم های قدرت نوعی عدالت و انصاف است. حق کشی و کتمان زحمات یک نفر در برابر اشخاص دیگر بی عدالتی به حساب می آید و ضد انگیزش است.
13- روبط انسانی: منظور از روابط انسانی، علاوه بر مسائل فوق، رعایت ادب و نزاکت در برخورد و ارتباط با دیگران است. مدیران باید سعی کنند نهایت احترام از نظر تعارفات، حضور و خروج، نشست ها و ایستادن و استقبال ها و غیره را برای معلمین و دانش آموزان قائل شوند. خوب گوش دادن، ارتباط درست، ملاقات ها و بازدیدهای به موقع و نظایر آن که حاکی از ادب و رفتار صمیمی است موجب افزایش انگیزش می شود.
14- غنی سازی شغلی: مدیران باید سعی کنند که شغل معلمی، تدریس و کار در مدرسه را جالب و جاذب کنند. برای این کار سعی شود آموزش و تمرین های لازم و کافی راجع به روش های تدریس جدید، استفاده از وسایل آموزشی و کمک آموزشی و تأکید بر سایر جنبه های تعلیم و تربیت که تا کنون رعایت نشده است، به معلمان داده شود. هر چه دنیای شغل معلمی وسیع تر، پر معنی تر، تخصصی و فنی تر شود، انگیزه ها زیادتر می شود.
برگرفته از کتاب رهبری و مدیریت آموزشی – نوشته دکتر سید محمد میر کمالی نشر یسطرون – 1389
اخذ: تبیان
ادامه مطلب...
