ایجاد نظم و انضباط در زندگی کودک ، اساس رشد اخلاقی وی را در اولین مرحله از کودکی تشکیل می دهد . وجود نظم ، سبب می شود که زندگی کودک آسان و قابل پیش بینی شود.
والدین سهم زیادی در رشد اخلاقی و خویشتنداری کودک خود دارند و می توانند این امر را از دو طریق : نظارت بر رفتار کودک هنگامی که خودش قادر به کنترل رفتار خویشتن نیست ، و فراهم کردن شرایط به گونه ای که بشود موقعیت را به آسانی کنترل کرد ، انجام دهند .
روان شناسان ، پنج روش موثر را برای گذراندن کودکان از مرحله ی عصبانی بودن به مرحله ی آرامش بیان کرده اند که عبارت اند از :
الف –از طریق ایجاد محدودیت ، به این معنا که به صورت غیر مستقیم ، اجازه ی انجام هر کاری به کودک داده نشود .
ب – فراهم کردن شرایطی که به کودکان نشان داده شود می توان بر خویشتن کنترل داشت ؛ مانند آرام کردن آنان به هنگام بروز آشفتگی های عاطفی
ج – آموزش مهارت های مقابله ای ؛ مانند تغییرتوجه از لذت آنی به خشنودی هایی که بعدها حاصل می شود
د – کمک به کودکان برای پیش بینی نتایج اعمال شان
ه – سرمشق قرار دادن خویشتنداری خود برای آنان .
پژوهشگران مشاهده کرده اند که نوجوان دارای خویشتنداری کم ، به خانواده هایی تعلق دارند که در آن ها تعارض های زیادی به ویژه در زمینه شیوه های فرزند پروری وجود داشته است؛ و همین طورغفلت از آموزش به فرزند ؛ و انتظار کم برای انجام فعالیت های خانگی یا تکالیف مدرسه ای از سوی والدین .
پذیرش هنجارهای اجتماعی
کسانی که می خواهند رفتارهای اخلاقی داشته باشند باید به هنجارهای اجتماعی توجه کنند و آن ها را برای کنترل رفتار خود به کار بگیرند . به عنوان مثال کودکان باید بدانند که همکاری و مشارکت در بازی و کار، امر ی ارزشمند است و جامعه چنین رفتارهایی را ترغیب و تشویق می کند . ریشه های این گونه پذیرش ، به ابتدای طفولیت نسبت داده شده است . اما،به صورت آشکار ، این اطفال 18 – 19 ماهه هستند که برای این که بهایی برای بی توجهی ها و سرپیچی های خود نپردازند ، خود را با نیازهای مادرشان جفت و جور می کنند .
عزت نفس
وجود ضرب المثل هایی چون « قبل از این که دیگران تو را دوست داشته باشند باید خودت ، خودت را دوست بداری » و یا « بهترین دوستِ خودت باش » ، حکایت از اهمیتی دارد که مردم عادی برای عزت نفس قائل اند و پژهش ها نیز به آن چه که در ورای این گونه ضرب المثل ها نهفته است ، مهر تایید زده است . عزت نفس ، نقش زیادی در سلامت روانی کودک دارد و نبود آن نیز منجر به ناسازگاری های اجتماعی و آسیب های روانی چون اضطراب و افسردگی می شود .
وجود سه نوع ویژگی در والدین با رشد عزت نفس کودکان رابطه دارد . این سه ویژگی عبارت اند از :
1- پذیرش کودک
2- تنظیم محدودیت های مشخص برای رفتار وی
3- فرصت دادن برای ابراز وجود و نشان دادن شخصیت و دیدگاه منحصر به فردش .
پرورش اخلاقی کودکان
ایجاد نظم و انضباط در زندگی کودک ، اساس رشد اخلاقی وی را در اولین مرحله از کودکی تشکیل می دهد . وجود نظم ، سبب می شود که زندگی کودک آسان و قابل پیش بینی شود و وی نیزبه مربی خود دلبستگی پیدا کند . کودکان پیش دبستانی ، بسیاری از رفتارها چون مرتب کردن اسباب بازی ها، مراقبت از کتاب ها ، درست غذا خوردن و تشکر از والدین و دیگران را برای خشنود ساختن والدین خود انجام می دهند و والدین نیز می توانند با بهره گیری از قلب پاک ایشان ، به آموزش چیزهایی بپردازند که از آنان انتظار دارند ؛ اگر چه باید دقت کنند که در این امر افراط نکنند و سبب لجبازی کودک یا خصومت وی نسبت به خود نشوند .
زیرا چنین امری بعدها تبدیل به مقابله با مراجع قدرت و یا قانون درخواهد آمد و شالوده رفتارهای ضد اجتماعی را در نوجوانان یا جوانان پی خواهد ریخت . همچنین باید به این نکته توجه داشته باشند که تاثیر تعلیمات غیر مستقیم ، به مراتب بیشتر از آموزش های مستقیم و وادار کردن کودکان به انجام رفتارهای مورد انتظار است .
در دوره دبستان نیز پرورش اخلاقی کودک رابطه بسیار نزدیکی با رشد اجتماعی و عاطفی وی پیدا می کند . کودکان دبستانی به بازی های گروهی می پردازند و از این طریق خود را متعلق به گروهی با ویژگی های خاص می دانند .
پایه های این نوع احساس تعلق که در رشد اجتماعی کودک تاثیر بسیار زیادی دارد در محیط خانواده و بر اساس دلبستگی کودک به مادر گذاشته می شود و همین احساس تعلق است که زمینه ابزار محبت و احترام نسبت به دیگران ، دلسوزی وشفقت نسبت به آنان و شرکت در شادی ها و غم های شان را فراهم می آورد .
واگذاری برخی مسئولیت های خانوادگی مانند مراقبت از برادر یا خواهر کوچک تر می تواند در کودکان ایجاد احساس مسئولیت و لذت کند . با وجود این ، باید توجه داشت که این گونه امور نباید فوق توان کودک باشد ، زیرا کودکان برمبنای منافع شخصی عمل می کنند و در این سن نمی توان از آنان انتظار از خود گذشتگی و ایثار داشت و انجام این نوع رفتارها باید برای آنان پاداش به دنبال داشته باشد .
رشد اجتماعی و اخلاقی کودکان ، در برنامه های آموزشی و پرورشی دبستان ها نیز باید مورد توجه قرار گیرد . تمرکز بیشتر بر برنامه های درسی در مدارس ، سبب می شود تا تربیت اجتماعی و اخلاقی کودکان ، مورد غفلت قرار گیرد . در چنین شرایطی ، لازم است تا اوقاتی نیز به فعالیت های گروهی اختصاص داده شود تا به رشد اجتماعی و اخلاقی کودکان کمک کند .
اخذ: تبیان
