شاید یکی از دلایلی که تلاوت هر روزه سوره «یس» سفارش شده این است که هر روز این عهد مهم و حیاتی را به ما یادآوری کنند: از شیطان اطاعت مکن!
ماه مبارک رمضان، ماه نزول قرآن و به فرموده اهل بیت(علیهم السلام) بهار آن است. اگر چه تلاوت آیات قرآن و حتی نگاه کردن به صفحات قرآن کریم نیز دارای اجر و پاداش الهی است؛ اما تدبّر در آیات قرآن دستور اکید خود قرآن و سفارش جدی پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله) و ائمه اطهار(علیهم السلام) است، تا جایی که فرموده‌اند در تلاوت قرآنی که همراه با تدبر نباشد، خیری نیست.
موضوع این مقاله پیرامون آیه 60 سوره «یس» است:أَلَمْ أَعْهَدْ إِلَیْکُمْ یَا بَنِی آدَمَ أَن لَّا تَعْبُدُوا الشَّیْطَانَ إِنَّهُ لَکُمْ عَدُوٌّ مُّبِینٌ؛ آیا با شما عهد نکردم ای فرزندان آدم که شیطان را نپرستید، که او برای شما دشمن آشکاری است؟!
در این آیه شریف صحبت از عهدی است که خداوند از تمام انسان‌ها و فرزندان آدم گرفته است و آن عدم پرستش شیطان است. در انتهای آیه علت آن هم ذکر شده است؛ زیرا شیطان دشمنی آشکار و روشن برای شماست.
این آیه شریفه از جمله آیاتی است که خداوند در آن، مستقیماً انسان را مورد خطاب قرار داده است. اگر کسی هنگام تلاوت قرآن، خود را مخاطب آیات الهی بداند با شنیدن این آیه قطعاً مورد تنبه تأثر قرار خواهد گرفت.در این آیه صحبت از عهدی است که همه ما با خداوند بسته‌ایم و حال آن را به کل فراموش کرده‌ایم. عهد است عهد ازل،... نامش مهم نیست، مهم این است که خداوند در این کتاب که آخرین کتاب اسمانی است به ما یادآوری می‌کند که روزی با او عهدی بسته‌ایم و حال در کثرت دنیای فانی، آن را فراموش کرده، مشغول کار خویش هستیم. شاید یکی از دلایلی که به تلاوت هر روزه سوره یس سفارش شده است همین باشد، تا هر روز این عهد مهم و حیاتی را به ما یادآوری کنند:« از شیطان اطاعت مکن»!(1)
برخی از مفسرین عهد مزبور را عهدی می‌دانند که خدای تعالی در عالم ذر از انسان گرفته است و برخی نیز این عهد را همان می‌دانند که انبیاء الهی برای بشر به ارمغان آورده و از مردم عهد گرفته‌اند که جز خدای را نپرستند و از شیطان اطاعت نکنند.(2)
مفسرین بزرگوار قائل هستند که عبادت شیطان که در این آیه مطرح شده است همان اطاعت اوست یعنی خداوند متعال از پیروی دستورات شیطان، به عبارت و پرسش شیطان یاد نموده است که نشان دهنده اهمیت بحث است.
از حضرت صادق(علیه السلام) منقول است که فرمودند: هر کس از شخصی در معصیت خداوند اطاعت کند، او را پرستیده است گویا آن شخص را پرستیده است(3). و نیز از امام باقر(علیه السلام) روایت شده است: «هر کس به گوینده‌ای گوش فرا دهد گویا او را عبادت کرده است، اگر آن گوینده از خدای رحمان بگوید شنونده خدای رحمان را عبادت کرده است و اگر از شیطان گفته باشد، شنونده در پرسش شیطان وارد شده است.»(4)
روایات فوق نشان می‌دهد مراد از عبادت شیطان، اطاعت او و گوش دادن به فرامین اوست. باید باور کنیم که در لحظه ارتکاب گناه، عملاً در حال پرستش ابلیس هستیم. برای همین است که خدای متعال به ما گوشزد می‌کند که روزی با او عهد بسته‌ایم که شیطان را نپرستیم.
در انتهای آیه شریفه بر دشمن آشکار شیطان تصریح شده است؛ آیات قرآن کریم در سوره‌های مختلف و بالاخص در داستان خروج آدم(علیه السلام) از بهشت، دشمنی شیطان را به خوبی ترسیم می‌کند و نشان می‌دهد که دشمن‌ترین دشمن ما انسان‌ها همین ابلیس است که برای گمراهی ما قسم یاد کرده است: « قال فبیعزتک الاغوینهم اجمعین: (ابلیس) گفت: خدا یا به عزتت سوگند، همه آنان را گمراه خواهم کرد.(5)
پس، شیطان، دشمن قسم خورده ماست. دشمن آشکار ماست. سوگند یاد کرده است که همه ما را گمراه کند.
داستان برصیصای عابد که شیطان از طریق وسوسه و زنا او را به کفر کشاند و یا داستان بلعم باعوراء که از طریق حق گمراه شد با آنکه دارای رسم اعظم بود و ... همگی نشان دهنده دشمنی آشکار و البته عمیق شیطان با بنی آدم است و خداوند برای همین، آن‌ها را در قرآن کریم ذکر کرده است.(6)
پی‌نوشت‌ها:
1. ترجمه تفسیر المیزان، ج 17، ص152
2. تفسیر آسان، ج، 16، ص، 152
3 . تفسیر صافی، ج، 4،ص 258
4. تفسیر صافی، ج، 4 ،ص، 258 .
5 . سوره مبارکه ص، آیه 82
6. ر. ک ترجمه تفسیر المیزان، ج19، ص 370
اخذ:تبیان
