مدیریت زمان و داشتن برنامه در تمام مراحل زندگی از مهمترین عوامل موفقیت انسان در هر زمان و مکان بوده و هست.
در این که موفق کیست و موفقیت چیست سخن بسیار گفته اند اما در نگاه دینی موفق کسی است که بتواند به بهترین شکل ممکن سرمایه هایی را که خدا به او ارزانی داشته را در جهت سعادت دنیا و آخرت به کار بندد و در نهایت با دلی آرام و قلبی مطمئن و ضمیری امیدوار به فضل الهی از این دنیا نقل مکان کرده و به بهشت برین قدم گذارد؛ «فَمَنْ زُحْزِحَ عَنِ النَّارِ وَ أُدْخِلَ الْجَنَّةَ فَقَدْ فازَ » هر کس که از جهنم دور شود و داخل بهشت گردد مسلماً به پیروزى رسیده است.(185/آل عمران)
چنین موفقیتی جز در سایه دین که کامل ترین برنامه زندگیست برای کسی محقق نخواهد شد. این برنامه جامع از کلی ترین تا جزئی ترین امور زندگی را مورد توجه قرار داده و راهکاری تربیتی و انسان ساز برای آن ارائه نموده است.
مهم ترین مشکل جوامع بشری امروز که جامعه اسلامی ما نیز از آن مستثنی نیست عدم آگاهی از برنامه های اسلام و یا به کار نبستن آن در عرصه زندگی فردی و اجتماعیست. این بیگانگی و یا بی محلی به داشته خود سبب شده تا به راهکارهایی رو بیاوریم که یا به کلی با فرهنگ اسلامی ما در تعارض است و یا معلوم نیست که آیا می تواند آن موفقیتی را که گفتیم تامین کند یا نه؟
یکی از برنامه های کلی دین که چگونگی تقسیم بندی زمان در اختیار انسان را به او آموزش می دهد روایت است از امام کاظم علیه السلام. آن حضرت فرمود:
«اجْتَهِدُوا فِی أَنْ یَکُونَ زَمَانُکُمْ أَرْبَعَ سَاعَاتٍ» سعی کنید تا زندگی خود را به چهار بخش تقسیم کنید. «سَاعَةً لِمُنَاجَاةِ اللَّهِ» زمانی را برای خلوت با خدای خود قرار دهید «وَ سَاعَةً لِأَمْرِ الْمَعَاشِ» و زمانی را هم به کسب و کار اختصاص دهید تا سر بار کسی نشوید «وَ سَاعَةً لِمُعَاشَرَةِ الْإِخْوَانِ وَ الثِّقَاتِ ...» و مدتی را هم به دیدار و ارتباط سازنده و آموزنده با بستگان و برادران دینی مقرر کنید «وَ سَاعَةً تَخْلُونَ فِیهَا لِلَذَّاتِکُمْ فِی غَیْرِ مُحَرَّمٍ » و زمانی را هم در طول روز یا هفته و یا ماه و سال خالی کنید برای لذت بردن؛ منتهی لذتی که آلوده به حرام نباشد.
آنگاه در اهمیت این بخش چهارم فرمودند: «وَ بِهَذِهِ السَّاعَةِ تَقْدِرُونَ عَلَى الثَّلَاثَةِ سَاعَات» شما به وسیله این لذتهای حلال است که روحتان جان تازه می گیرد و قادر خواهید بود آن سه برنامه دیگر را اجرا کنید. (تحف العقول/409)
در این که تفریح و لذت لازمه زندگی ما انسانهاست حرفی نیست، سخن در آن قید غیر حرامی است که اسلام به تفریح می زند و لذت را به شرطی سازنده و مفید می داند که از لحظه شروع تا پایان آن ذره ای خلاف شرع در آن صورت نگیرد.
یکی از تفریحاتی که اسلام نه تنها با آن مخالفت نکرده بلکه به آن تشویق و ترغیب نیز نموده است شوخی و مزاح با دیگران است. امام باقر علیهالسلام فرمودند: «إنّ اللّهَ عَزَّوجلَّ یُحِبُّ المُداعِبَ فی الجَماعةِ» خداوند عزوجل کسى را که با مردم شوخى می کند دوست دارد؛ ولی بلافاصله آن شرط حلال بودن را هم کنارش ذکر می کند و می فرماید: «بلا رَفَثٍ» یعنی مزاح خوب است مادامی که با کلام زشت و قبیحی همراه نشود
یکی از تفریحاتی که اسلام نه تنها با آن مخالفت نکرده بلکه به آن تشویق و ترغیب نیز نموده است شوخی و مزاح با دیگران است. امام باقر علیهالسلام فرمودند: «إنّ اللّهَ عَزَّوجلَّ یُحِبُّ المُداعِبَ فی الجَماعةِ» خداوند عزوجل کسى را که با مردم شوخى می کند دوست دارد؛ ولی بلافاصله آن شرط حلال بودن را هم کنارش ذکر می کند و می فرماید: «بلا رَفَثٍ» یعنی مزاح خوب است مادامی که با کلام زشت و قبیحی همراه نشود. (کافی 2/633) یا در روایتی دیگر می خوانیم که حضرت رسول صلی الله علیه و آله فرمودند: «کَثرَةُ المِزاحِ یَذهَبُ بماءِ الوجهِ» شوخی زیادی را هم ترک کنید که باعث بی آبرو شدن و تضعیف جایگاه اجتماعی شما می شود. (کافی 2/665)
پس موضع اسلام در مورد این نوع تفریح روشن شد: 1. از ابتدا و تا انتهای آن باید حلال باشد. در آن دروغ، تهمت و تمسخر فرد یا گروهی نباشد. 2. بی رویه نباشد. یعنی حتی با داشتن شرط اول نباید به صورت یک رویه مستمر و دائم دربیاید. کسانی مدام اهل شوخی و خوشمزه بازی اند جدا از اینکه در معرض گناه های زبانی قرار دارند در بین مردم هم به انسان هایی لوده و کم ارزش شهرت یافته و طبق فرمایش رسول مکرم اسلام شخصیت اجتماعی اینگونه افراد به شدت آسیب می بیند.
گردنه بحث برای مردم عادی تا متولیان فرهنگی در این همین نقطه است که چطور می شود هم تفریح کرد و لذت برد و هم گناهی مرتکب نشد. این دقیقا همان نکته ایست که چند سطر قبل به آن اشاره کردیم. متاسفانه باید اعتراف کنیم که داعیه داران ما به خصوص متولیان فرهنگی در این زمینه کار جدی نکرده و برنامه عملیاتی فراگیری برای عموم اقشار جامعه ارائه نکرده اند.
وقتی تقاضا بود و عرضه سالم نبود خواه ناخواه جنس بدلی و ناسالم رواج پیدا کرده و به مشتری عرضه می شود. اگر تفریحِ لذت بخش، ارزان و حلال در اختیار جوان و نوجوان قرار ندادیم بدون شک و تردید او سرگرم تفریح کاذب، ارزان و حرام خواهد شد.
همین کمبود (بخوانید نبود) در عرصه تفریحِ حلالِ ارزان و رواج تفریحات حرام سبب شده که در ذهن جوان و نوجوان ما حتی در سنین بالاتر تصور تفریح و لذت با تصویر گناه و معصیت عجین باشد و تقریبا به یک معنا تلقی شوند.
نشان به آن نشان که اگر خبرنگاری به دبیرستان یا دانشگاهی برود و از محصلین و دانشجویان آنجا بخواهد هر یک پنج مورد از کارهایی که با آن خوش می گذرانند و سرگرم می شوند را نام ببرند شک نداریم که اکثر قریب به اتفاق آنچه می شنود یا تفریحات حلال گران قیمت است که چندان مشتری ندارد و یا تفریحاتی هستند که مصون از حرام و معصیت نیستند.
هر کس که از جهنم دور شود و داخل بهشت گردد مسلماً به پیروزى رسیده است
به نظر می رسد برای این کار باید طرحی نو در انداخت تا بتوانیم از این وضعیت نامطلوب خارج شده و به وضعیت مطلوب برسیم. برای این طرح عظیم و ضروری اموری لازم است که سر فصلهای آن تقدیم می شود:
1. کار نظری متخصصان متعهد و آشنا به ابزار و شرایط روز دنیا
2. کار عملی و پشتیبانی مالی دولتمردان و خیرین
3. فرهنگ سازی دستگاههای فرهنگی مثل صدا و سیما، مطبوعات آموزش عالی و آموزش و پرورش
4. پذیرش، همکاری و همگام شدن مردم با این طرح فرهنگی
اخذ : تبیان
