در رنگین کمان هفت رنگ وجود دارد.
باور غلط :
در رنگین کمان هفت رنگ وجود دارد.
در روزهای بهاری قرار داریم و هر از گاهی در آسمان آفتابی، شاهد بارش زیبای باران هستیم. هنگام بارش باران، اندکی صبر کنید و به جای این که بخواهید به سرعت برای در امان ماندن از خیس شدن، از زیر آن فرار کنید، به اطراف خود با دقت نگاه کنید، چه پدیده جالبی در آن اطراف وجود دارد؟ بله درست متوجه شده اید، یک رنگین کمان، با هفت رنگ زیبا.
هفت رنگ، باز هم دقت کنید، آیا واقعاً رنگین کمان هفت رنگ دارد؟ قرمز، نارنجی، زرد، سبز، آبی، نیلی و بنفش. آیا این هفت رنگ را می توانید در رنگین کمان به وضوح ببینید؟
در نوار رنگین کمان، مابین این رنگ هایی که از آن ها نام بردم، رنگ های دیگری نیز وجود دارد، در واقع در هر رنگین کمان، تعداد بسیار زیادی رنگ وجود دارد و مرز مشخصی بین این رنگ ها وجود ندارد، بلکه طیفی از رنگ ها وجود دارد، ولی با این وجود تعداد بسیار زیادی کتاب هنوز این گونه بیان می کنند که رنگین کمان هفت رنگ دارد. به عنوان مثال بین زرد و سبز در رنگین کمان، ما رنگ زرد ـ سبز داریم، و بین سبز و زردـ سبز، رنگ سبزـ زرد متمایل به سبز وجود دارد، و همین طور بین آن ها رنگ های بی شمار دیگری می توانیم پیدا کنیم. واقعاً چند رنگ در رنگین کمان وجود دارد؟ سی رنگ؟ شصت رنگ؟ در واقع بهتر است بگوییم که هفت رنگ متمایز و قابل تشخیص در رنگین کمان وجود دارد، نه بیشتر، ولی در بین هر کدام از این رنگ ها، طیفی از رنگ ها را می توانید مشاهده کنید.
نکاتی جالب درباره رنگین کمان :
1ـ در زمان مشاهده رنگین کمان، خورشید در پشت سر شما قرار دارد و دقیقاً مقابل خورشید، مرکز رنگین کمان وجود دارد.
2ـ رنگین کمان زمانی تشکیل می شود، که ارتفاع خورشید در بالای افق بیش از 54 درجه نباشد.
3ـ رنگین کمان نه در آسمان های دور دست، بلکه در هوای نزدیک به ما، در هر کجا که خورشید به قطره های باران می تابد، ظاهر می گردد. رنگین کمان زمانی تشکیل می شود که نور خورشید در آسمان تجزیه شود. این تجزیه به وسیله قطره های آب باران صورت می گیرد، در واقع نور پس از عبور از قطره آب تجزیه می شود و به صورت طیفی از رنگ ها در می آید.
4ـ نور خورشید به این دلیل سفید رنگ است که زیرا ترکیبی از همه رنگ هایی است که با چشم انسان قابل رویت می باشند و اگر منشوری در برابر آن قرار دهیم، رنگ های تشکیل دهنده آن را خواهیم دید.
5ـ اگر برای شما این سوال پیش آمده، که چرا رنگین کمان به صورت کمان دیده می شود، بهتر است به این صفحه از سایت تبیان مراجعه کنید، تاجواب سوال خود را پیدا کنید.
6ـ اگر دو نفر در کنار هم باشند، رنگین کمان هایی که هر یک از آن دو مشاهده می کنند، با یکدیگر متفاوت است.
یک آزمایش کوچک :
ما با نور خورشید آزمایش خواهیم کرد. برای این آزمایش به یک منشور شیشه ای احتیاج است. اما اگر در دسترس نیست می توان از یک آیینه که از شیشه کلفت ساخته شده باشد استفاده کرد. لبه های آینه همیشه شیب دار هستند. آینه کوچکی بگیرید و توسط آن یک نقطه نوری را بر روی آیینه بزرگ تشکیل دهید. پرتوهای نورانی موازی پس از برخورد به سطح آیینه با زاویه کوچکی از سطح جیوه آینه منعکس شده از لبه شیب دار خارج می شوند و روی دیوار یا صفحه کاغذ، یک رنگین کمان یا طیف می سازند.
گاه در اتاق به طور تصادفی رنگین کمان تشکیل می شود. در یک روز صاف، ممکن است روبه روی آینه روی سقف یا دیوار یک رنگین کمان ببنید.
هر رنگ از رنگین کمان به تدریج سایه رنگ شده به رنگ دیگری تبدیل می شود.
می توان با رنگ های تکی بازی کرد. مثلاً می توانیم دو رنگ را هم مخلوط کرده و رنگ سومی به دست بیاوریم.
بدین ترتیب، با مخلوط کردن دو رنگ قرمز و زرد، رنگ نارنجی به دست خواهیم آورد. با مخلوط کردن نارنجی و سبز، رنگ زرد خواهیم داشت. مخلوط زرد و آبی روشن، رنگ سبز به ما خواهد داد و حاصل مخلوط کردن رنگ سبز و آبی، رنگ آبی روشن خواهد بود.
در شرایط آزمایشگاه، با استفاده از چراغ های پرتو افکن و یک دسته شیشه های رنگی یعنی فیلترهای نور، خیلی راحت است که رنگ ها را مخلوط کنیم. اما شما در منزل این فیلترها را در اختیار ندارید. بنابر این به جای رنگ های مختلف طیفی، رنگ های گوناگون نقاشی را با هم مخلوط می کنیم. برای انجام این کار، از آبرنگ های خوب و یک فرفره استفاده می کنیم.
چند دایره با قطرهای 5ـ5/4 سانتی متر از کاغذ سفید نقاشی و یک دایره مشابه از مقوا ببرید. دایره های کاغذی را به 8 قطاع مساوی تقسیم کنید. خطوط بین قطاع ها را با مداد و کم رنگ بکشید تا رنگ دلخواه زیاد خراب نشود. قطاع ها را به نوبت با رنگ هایی که می خواهید مخلوط کنید، رنگ کنید. برای نمونه، یک قطاع ممکن است قرمز باشد، دیگری زرد، دوباره قرمز، بعدی زرد و به همین ترتیب، آن ها را یکی در میان به رنگ دلخواه خود در آورید. رنگ خیلی غلیط به کار نبرید، رنگ بایستی به طور یکنواخت و بدون لکه بر روی کاغذ کشیده شود. پس از خشک شدن رنگ، صفحه کاغذی را صاف کنید و روی صفحه مقوایی قرار داده و یک چوب کبریت با نوک تیز را وسط آن قرار دهید. فرفره ای را که بدین ترتیب درست کردید بچرخانید، رنگ نارنجی را که از ترکیب قرمز و زرد به دست می آید، خواهید دید. برای انجام این آزمایش می توانید از تصویر دایره ای که در این صفحه برای شما قرار داده ام، استفاده کنید.
این آزمایش را می توانید، با ترکیب رنگ های دیگر، دوباره امتحان کنید.
همچنین می توانید آزمایش های دیگری در زمینه مخلوط کردن رنگ انجام دهید، طیف نور شامل رنگ های به اصلاح ممکمل یکدیگر است. مخلوط کردن تمامی آنها با یکدیگر، رنگ سفید را به چشم نشان می دهد. نمونه هایی از این رنگ های مکمل عبارتند از : قرمز و بنفش کبود، نارنجی و آبی روشن، قرمز لاکی و سبز. اگر ما قرمز، سبز و آبی را توسط فرفره با هم مخلوط کنیم، رنگ سفید به دست می آوریم.
قرمز، سبز و آبی، رنگ های اساسی در عکس برداری، سینما و تلویزیون و کارهای گرافیکی هستند.
فرفره شما، البته رنگ سفید خالص به شما نمی دهد، چون حتی بهترین آبرنگ ها مقداری مخلوط اضافی در خود دارند. هر چه رنگ شما روشن تر و شفاف تر باشد، نتیجه بهتری خواهید گرفت.
واژه رنگ در مورد سیاه و سفید به غلط به کار می رود. تاکید می کنیم، رنگ سفید وجود ندارد، بلکه سفید تنها جمع نوری همه رنگهاست. همچنین رنگ سیاه نیز وجود ندارد. سیاه یعنی نبود مطلق هیچ رنگ و نور به طور کلی. اما این یک اشتباه مصطلح است که بگوییم : «رنگ سیاه» و «رنگ سفید».
امواج:
چرا یک منشور شیشه ای دسته اشعه نور سفید را به رنگ های رنگین کمان تجزیه می کند؟
نور، نور سفید معمولی، که خورشید به گونه ای اسرار آمیز آن را صادر می کند و با تاخیر 8 دقیقه ای به ما می رسد، ترکیبی پیچیده دارد.
یک پرتو نور سفید از دسته های رنگی متعددی تشکیل شده، اما ما آنها را به طور تکی درک و مشاهده نمی کنیم. وقتی پرتو نور سفید از منشور شیشه ای می گذرد، منشور آن را به دسته های رنگی دسته بندی می کند و طوری آن ها را قرار می دهد که طیف رنگی حاصل می شود.
امواج نوری قرمز، طولانی ترین طول موج را دارند و این امواج کمترین انحراف را توسط منشور دارند. کوتاه ترین طول موج، مربوط به امواج بنفش بوده و بیشترین انحراف را دارند. دیگر رنگ ها ما بین این دو قرار می گیرند.
رنگین کمان در فضا
«زیبایی خیره کننده!» این عبارت را یوری گاگارین در سفرنامه خود به فضا نوشته است. او چنین ادامه می دهد :
«وقتی به افق نگاه کردم، به وضوح تغییر حالت تند و نمایان از سطح روشن زمین به آسمان های تیره قیراندود را دیدم. سیاره ما توسط هاله ای به رنگ مایل به آبی احاطه شده بود. سپس این هاله به تدریج تار شده، بنفش می شود و سرانجام به سیاه تبدیل می گشت. این تغییر حالت، بیش از آن زیبا بود که به توان با واژه ها توصیف کرد.
همین که سفینه از سمت سایه به سمت روشنایی می رود، تصویر زمین دگرگون می شود. نخست نواری نارنجی رنگ درخشانی ظاهر می شود. سپس به تدریج به سوی رنگ متمایل به آبی می رود و ادامه آن به سوی بنفش تیره و سیاه کم رنگ است. حدود رنگ ها غیرقابل توصیف است و این برای زمان زیادی در فکر من نقش بسته باقی خواهد ماند.»
هرمان تیتوف، دومین فضانوردی که به فضا پرواز کرد، عکس های رنگی متعددی از زمین گرفت، یکی از این عکس ها که در فاصله ای که سفینه از سایه زمین خارج می شود، گرفته شده، هاله رنگین کمانی را بر گرد افق حلقوی زمین نشان می دهد.
اتمسفر زمین به مانند منشوری عظیم که نور خورشید را به رنگ های تشکیل دهنده آن تجزیه می کند، عمل می نماید.
البته عکس برداری قادر نیست که غنای رنگ هایی را که در طبیعت مشاهده می شود، بازسازی کند.
