حضرت امام صادق علیه السلام در ذیل آیه کریمه «فلینظر الانسان الى طعامه» (1) فرمودند: منظور از این طعام «علم» است، یعنى انسان باید نگاه کند که علم خود را از چه کسى مىگیرد (2) پس طعام «علم» است و علم همان روزى معنوى است، و مطعم و معلم حقیقى، اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام هستند، چنانکه از حضرت امام کاظم علیه السلام رسیده است که حضرت على علیه السلام را «امیرالمؤمنین» مىگفتند، چون به انسان طعام «میره» مىدهد: «لم سمى امیرالمؤمنین امیر المؤمنین؟ قال علیه السلام: لانه یمیرهم (المؤمنین) العلم». (3)
اگر ظاهر «امیر» این است که به انسان «امر» مىکند، ولى باطن آن طبق بیان امام هفتم علیه السلام این است که به متفکران، طعام «میره» مىدهد.
اگر کسى به درستى به دین عمل کند، هم علوم سمایى (آسمانى) از راه الهامها نصیب او مىشود که: «العلم نور یقذفه الله فى قلب من یشاء»
بیان قرآن کریم است که انبیا علیهم السلام عموماً و شعیب علیه السلام خصوصاً، «نبوت» را رزق مىدانند: «و رزقنى منه رزقا حسنا» (4) و اولیا «ولایت» را و علما «علم» را رزق مىدانند. لذا رزق، توسعه داشته و اختصاصى به ارزاق طبیعى نظیر نان و میوه و . . . نخواهد داشت.
علوم هم دو قسم است:
بعضى از دانشها با دسترنج مدرسه و تلاش و کوشش نصیب انسان مىشود، و بعضى از علوم از بالا به انسان افاضه مىشود: «دولت آن است که بىخون دل آید به کنار».
اگر کسى به درستى به دین عمل کند، هم علوم سمایى (آسمانى) از راه الهامها نصیب او مىشود که: «العلم نور یقذفه الله فى قلب من یشاء» (5)، هم از راه کسب، که علم ارجل نام دارد، نظیر سیر و سلوک. (6)
1) سوره عبس، آیه 24: «پس انسان باید به غذاى خود بنگرد».
2) محمدباقر مجلسى، بحار الانوار، ج2، ص96.
3) همان، ج37، ص293، ح 7.
4) سوره هود، آیه 88.
5) بحار الانوار، ج1، ص 225.
6) عبد الله جوادى آملى، بنیان مرصوص، ص82.
منبع:
مجله پرسمان، پیش شماره 1، برگرفته از سخنان آیت الله جوادی آملی، به کوشش دکتر حسن قدوسی زاده
