افت تحصیلی در میان دانش آموزان

از دید بعضی از روزنامه ها

یکی از تیترهای بحث برانگیز روزنامه ها  ، افت تحصیلی 5/21 درصدی دانش آموزان اول دبیرستان بود، اما این معضل چرا و چگونه شکل گرفته است؟ یکی از مسائل و مشکلات اساسی نظام آموزشی هر کشوری ، مساله افت تحصیلی است. 

این موضوع هر ساله هزینه های بسیار بالایی را دربرداشته و دورنمای پیشرفت و توسعه اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی کشورها را مبهم می کند. مطابق مطالعات انجام شده ، این مشکل هر سال افزایش می یابد و بسیاری از دانش آموزان و حتی دانشجویان ، نمی توانند از پس مواد و محتوای آموزشی طراحی و تدوین شده برآیند یا آنها را در موعد مقرر انجام دهند.
زمانی این مساله اهمیت بیشتری پیدا می کند که بدانیم بسیاری از این افراد توانایی های لازم را برای کسب موفقیت دارند، ولی موفق نمی شوند. باید به مقوله افت تحصیلی توجه بیشتری کرد تا بتوان با شناخت آن ، توانایی ها و شایستگی های کودکان و نوجوانان را بارور کرد.
افت تحصیلی کاهش عملکرد تحصیلی دانش آموز از سطحی رضایت بخش به سطحی نامطلوب است. توجه به تعریف فوق نشان می دهد مقایسه و سنجش سطح عملکرد تحصیلی قبلی و فعلی دانش آموز بهترین شاخص افت تحصیلی است.

مشکلاتی که در این ارتباط شایان توجه است ، در ابعاد فرد، خانواده ، مدرسه و جامعه خلاصه می شود. البته فقط در ذهن و روی کاغذ می توان آنها را از یکدیگر مجزا کرد. این عوامل ، گاه چنان در هم تنیده اند و کنش متقابل دارند، که تعیین نقش و سهم هر کدام به دشواری امکانپذیر است.

 

علل فردی
مطالعات نشان داده است که حدود 10درصد از موارد افت تحصیلی به علت ناتوانی ذهنی و عدم کشش فرد است. البته در بسیاری موارد دانش آموزی را که مشکل تحصیلی داشته و با تشخیص کمبود هوش به مراکز مشاوره ارجاع داده اند، پس از ارزیابی دقیق مشخص می شود دانش آموز هیچ ضعف شناختی یا هوشی ندارد و علت یا علل دیگری عامل مساله است.
امروزه دیگر آن اهمیتی را که در گذشته به هوش داده می شد، داده نمی شود و گفته می شود هر شخصی با نردبان صفات شخصیتی خود راه تکامل و پیشرفت را طی می کند و آنچه مهم است ، صبر و بردباری و بویژه پشتکار است.

از بین 2 دانش آموز با بهره هوشی مساوی ، دانش آموزی موفق تر می شود و پیشرفت تحصیلی بهتری داد که تلاش و پشتکار زیادتری داشته باشد. توجه : برای یادگیری و به یاد سپردن هر مطلبی اولین شرط، توجه به آن است.

بدیهی است اگر دانش آموز از هوش بالایی برخوردار باشد، ولی به مطلب یا موضوعی توجه نکند، نمی تواند آن را فراگیرد و علت افت و شکست تحصیلی بعضی دانش آموزان ، ناشی از عدم توجه به معلم و موارد تدریس شده و نیز نداشت متن تمرکز عوامل هنگام مطالعه و انجام تکالیف درسی است.

انگیزه: انگیزه ، به حالتهای درونی فرد گفته می شود که موجب هدایت رفتار او به سوی نوعی هدف می شود و در واقع موتور حرکت هر فردی است.
محققان ، نداشتن انگیزه پیشرفت را یکی از دلایل افت تحصیلی می دانند.

 
آشفتگی های عاطفی و هیجانی: مشکلات عاطفی و هیجانی دانش آموزان در مقاطع مختلف رشد می تواند باعث افت تحصیلی آنان شود. فشارهای روانی خاص هر مرحله از رشد می تواند باعث اشتغال خاطر، آسیب وارد آمدن به قوای هوشی ، تحلیل انرژی ذهنی ، عدم تمرکز حواس و در نهایت افت تحصیلی دانش آموزان شود.

نارسایی های جسمی: دانش آموزانی که دارای بنیه ای ضعیف هستند از سلامت عمومی کامل برخوردار نیستند، نمی توانند به اندازه کافی کوشش و فعالیت داشته باشند.
این دسته به دلیل داشتن استعداد ابتلا به انواع بیماری ها از پیشرفت درسی باز می مانند. وجود ضعف در بینایی و شنوایی نیز سبب عقب ماندگی و افت تحصیلی می شود.
ناراحتی های مربوط به مراکز عصبی و ناهماهنگی های حسی و حرکتی نیز در جای خود باعث افت تحصیلی می شوند.

 

درمیان خانواده

روابط و نظام ارزشی خانواده: مهمترین عامل موثر در شکل گیری نگرش دانش آموز نسبت به تحصیل ، خانواده است ؛ این که والدین با دانش آموز و درس و تحصیل او چگونه برخورد کنند و در الگوهای تربیتی خود برای چه نوع رفتارهایی ارزش قائل می شوند، یکی از اجزای اساسی در شکل گیری نگرش دانش آموز نسبت به تحصیل است.

در موارد بسیاری علت افت تحصیلی یا شکست تحصیلی به وجود نگرش های منفی ، تضادها، مساعد نبودن شرایط خانواده از نظر عاطفی ، روانی و... برمی گردد.
مهمترین نقشی که والدین در زمینه پیشرفت تحصیلی فرزندان می توانند داشته باشند، ایجاد محیطی آرام و مساعد برای مطالعه و انجام تکالیف است.

در بعضی مواقع ، والدین ناخواسته و ناآگاهانه نه تنها محیط مساعدی را برای مطالعه فرزندان ایجاد نمی کنند، بلکه اصرار می ورزند دانش آموزان در محلی آکنده از سر و صدا و محرکهای مختلف مزاحم به انجام تکالیف بپردازند، ولی باید توجه داشت یادگیری در شرایطی بهتر صورت می گیرد که در آن محیط آرام است و محرکهای مزاحم ازجمله تلویزیون ، بازی سایر کودکان و سر و صداهای دیگر کمتر هستند.

والدین با اجتناب از ترتیب دادن جشنها و مراسم مختلف یا شرکت در آنها در ایام امتحانات می توانند بر پیشرفت تحصیلی فرزندان خود تاثیر داشته باشند.
والدین می توانند به جای خرید اشیای غیرضروری برای دانش آموزان ، کتابها و وسایل کمک آموزشی تهیه کنند تا از این طریق هم دانش آموزان اوقات فراغت خود را به خوبی بگذرانند و هم به یادگیری آنها کمک شود.

متاسفانه در کشور ما، مطالعه کتابهای غیردرسی و کمک درسی کمتر متداول است ، در حالی که از طریق تهیه این گونه کتابها می توان کمک موثری به فرزندان کرد.
فقر مالی خانواده: یکی از عوامل مهم افت تحصیلی کودک است ، که به طور غیرمستقیم بر پیشرفت درسی او موثر است. محروم ماندن از غذای سالم و کافی و نداشتن استراحت لازم به علت فعالیت ها و کارهای غیردرسی برای جبران فقر مالی موجب عقب ماندگی درسی می شود.
در کنار این موضوع ، می توان فقر فرهنگی و بی سوادی یا کم سوادی والدین ، فقدان والد یا والدین ، وجود مشاجره و ناسازگاری بین والدین و در نهایت نحوه ارتباط دانش آموز با برادران و خواهران را هم در افت تحصیلی دخیل دانست.

 

درآموزش چه خبر است؟

گاهی علت افت تحصیلی یا شکست درسی دانش آموز را باید در مدرسه جستجو کرد. اهم عللی که می توان از این نظر مورد بررسی قرارداد، به شرح ذیل است.
شیوه تدریس معلم: می توان گفت هر دانش آموز به شیوه خاصی مطالب درسی را درک و فرامی گیرد. وظیفه معلم است که با شناخت دانش آموزان و آگاهی از چگونگی کاربرد شیوه های مختلف تدریس مدل مناسبی برای تدریس انتخاب کند.
گاهی علت افت تحصیلی دانش آموز این است که شیوه تدریس معلم مطابق روش یادگیری دانش آموز نیست.

برنامه درسی مدرسه: گاهی علت افت تحصیلی این است که برنامه درسی طراحی شده از طرف مدرسه مناسب نیست ؛ مثلا دروس نسبتا سخت را پشت سر هم و یا در ساعاتی گذاشته اند که عموما دانش آموزان خسته هستند.

انتظارات و پیش داوری های معلم: معلم در اولین برخورد با شاگردان خود سعی می کند، با پیشداوری خود آینده تحصیلی آنها را مجسم کند.

 
مطالعات نشان داده است که این قضاوت ها بر میزان پیشرفت و یا شکست دانش آموز در دروس تاثیر دارد، به این صورت که اگر دانش آموزی که نمرات متوسط دارد به یک معلم معرفی کنیم و به او بگوییم تیزهوش است و نمرات درخشانی خواهد آورد؛ خود این دادن نگرش در ارتباط با معلم با دانش آموز تاثیر خواهد گذاشت و باعث پیشرفت درسی وی خواهد شد.
نتیجه این که معلمان باید از پیش داوری بویژه از نوع منفی آن بپرهیزند، زیرا خود این امر منجر به شکست او خواهد شد.

شرایط فیزیکی کلاس: گرما یا سرمای بیش از حد کلاس ، نامناسب بودن نظافت و نور کلاس ، سر و صداهای غیرمعمول و تعداد بیش از حد دانش آموزان در کلاس ازجمله عواملی است که ممکن است مشکلات تحصیلی را در پی داشته باشند.

تعویض مکرر معلمان: جابه جایی معلمان در طول سال تحصیلی و ناتوانی بعضی دانش آموزان به منظور سازگاری با روش تدریس و خصوصیات معلم ممکن است بویژه در مقاطع آموزشی پایین تر، منجر به افت تحصیلی شود.

ارزیابی نادرست معلمان از عملکرد دانش آموزان ، کنترل نامناسب کلاس از سوی معلم ، فقدان وسایل کمک آموزشی ، کمبود کتب درسی ، عدم همکاری و ارتباط بین اولیا و مدرسه ، عدم وجود نظم و انضباط در کلاس و مدرسه و کمبود فضاهای آموزشی از دیگر علل موثر در افت تحصیلی دانش آموزان هستند.

 

اثرات افت تحصیلی

 افت تحصیلی و مردودی را نمی توان فقط به عنوان یک مشکل فردی مورد توجه قرار داد؛ زیرا ابعاد و پیامدهای ناشی از آن بسیار فراتر و وسیع تر از مسائل شخصی و فردی است.
افت تحصیلی را نباید نادیده گرفت ، زیرا از طرفی بین افت تحصیلی ، مردودی و ترک تحصیل رابطه وجود دارد. مطالعاتی که به بررسی ارتباط بین مردودی و ترک تحصیل در دبیرستان پرداخته اند، همواره نشان داده اند اکثر دانش آموزانی که تجربه مردودی دارند، عاقبت مدرسه را رها می کنند.

برخی محققان گزارش کرده اند ترک تحصیل کنندگان 5 برابر بیشتر از دیگر دانش آموزان تجربه مردودی دارند. بنابراین اگر به طور جدی برای کاهش افت تحصیلی و نهایتا مردودی و ترک تحصیل اقدام شود، منابع جامعه خصوصا منابع انسانی، این گنجینه های ملی به هدر نخواهند رفت.

 

یادگیری و شعار زدگی

یادگیری یک لذت است ، اما چه بر سر آن آمده است ؟ چرا از یادگیری لذت نمی بریم و لذت‌های دیگر را به آن ترجیح می‌دهیم ؟ یک واقعیت مسلم درباره وضع فعلی یادگیری و دانایی این است که آنها به صورت سوژه‌های شعاری درآمده‌اند . همه از بزرگ و کوچک ، رئیس و زیردست ، دولتمرد و شهروند درباره شان و منزلت دانایی و دانستن ، حرف‌های قشنگ می‌زنند همه می‌گویند یادگیری چیز خوبی است ، همه می گویند یادگیری امری ضروری است ، می‌گویند زندگی بدون یادگیری معنا ندارد ؛ اما واقعیت‌های جامعه ما چیز دیگری را نشان می‌دهد . یکی از بلاهایی که بر سر یادگیری آورده‌ایم ، این است که آن را بیش از حد ، شعاد زده کرده‌ایم . چقدر باید تاسف خورد که بیشتر احادیث و سخنان ائمه و بزرگان در باب یادگیری و دانش ، در سخنرانی افراد فقط برای خالی نبودن عریضه و درموقعیت‌ها و مکان‌های مختلف ( به صورت نوشته هایی بر روی پارچه و کاغذ ) فقط برای قشنگی و ژست عالمانه مورد استفاده قرار می‌گیرند .

خیلی از افراد در جامعه ما بلدند درباره ضرورت و منزلت یادیگری و دانایی ، نطق غرایی بکنند ، اما در عمل کاری انجام نمی‌دهند . شعار زدگی یادگیری آفت‌های زیادی در جامعه ما ایجاد کرده است :

خودفریبی ناشی از توجه به ظواهر موضوع .

جدی تلقی نشدن جایگاه یادگیری در زندگی مردم

انحراف در علت یابی و آسیب شناسی معضلات فرهنگی

عدم استفاده صحیحی از موقعیت های علمی

تنزل جایگاه و شان دانایی و استفاده ابزاری و تشریفاتی از دانش افزایی

ساده انگاری و ساده اندیشی درباره یادگیری و دانایی .

فرض کنید خبرنگار هستید میکروفون را در دست بگیرید و از دانش ‌آموزان و دانشجویان سوال کنید چرا درس می‌خوانید ؟ از معلم و استاد سئوال کنید چرا دوست دارید فرزندتان درس بخواند ؟ از مردم کوچه و بازار سوال کنید آیا یادگیری خوب است ؟ به طور حتم جواب‌های قشنگی خواهید شنید . حرف‌های گنده گنده و سطح بالا از کوچک‌ ترها و حرف های عالمانه و خیر خواهانه از بزرگ‌ترها . اما حیف که فقط حرف‌ها قشنگند ولی چیزی از واقعیت‌های تلخ جامعه نمی‌کاهند . یادیگری یک لذت است . اما نه یادگیری شعار زده و تشریفاتی . لذت یادگیری ، به جای حرف‌و شعار به باور نیاز دارد به فرصت هایی برای چشیدن این لذت نیاز دارد و به شعف و عطش درونی نیاز دارد . لذت یادگیری را با هیچ توجیه و شعاری از خود دریغ نکنید .

 

یادگیری و دانش آموز

یکی از سوژه های مورد توجه اکثر خانواده‌ها مسائل تحصیلی فرزندان است . والدین دوست دارند فرزندانشان بیشترین و بهترین پیشرفت تحصیلی را داشته باشد و از طرف دیگر ، افت تحصیلی ، برای آنها موضوعی غیر قابل پذیرش است . والدین از این که فرزندانشان به هنگام ورود به دوره‌های راهنمایی و متوسطه دچار افت می‌شود ، متعجب شده و سئوال می‌کنند که چرا دیگر فرزندشان انگیزه ای برای درس خواندن ندارد؟ دریافتن دلایل ضعف و مشکلات تحصیلی دانش آموزان عمدتاً به مسائلی از قبیل تنبلی و بی خیالی و بازیگوشی استناد می‌شود . ولی آیا این همه داستان است ؟

به جرات می توان گفت که والدین مدارس معلمان و سایر افراد در ارتباط با موضوع مسائل تحصیلی دانش آموزان ، بسیار ساده انگارانه و سطحی رفتار می کنند . کمتر کسی است که در علت یابی افت تحصیلی به ” لذت یادگیری ”‌ نیز توجه کند .

به چندین و چند دلیل ، ما یعنی مدرسه و والدین کاری می‌کنیم که لذت یادگیری از دانش آموز گرفته می‌شود . وقتی این لذت کم می‌شود و یا از بین می‌رود طبعاً افت انگیزه و به دنبال آن افت تحصیلی پیش می آید . و ما چه می کنیم تا این افت ها جبران شود ؟

اگر درک کنیم که ” یادیگری لذت است ” شاید بهتر بتوانیم پی ببریم که چرا از تلاش هایمان کمتر نتیجه می‌گیریم ؟ مگر می‌توان در کسی به زور انگیزه ایجاد کرد ؟ مگر لذت بردن از چیزی می‌تواند تحمیلی باشد ؟ چه پیش می‌آید که یک دانش آموز کنجکاو و علاقمند به یادگیری ، در 6 سالگی به تدریج به فردی بدون انگیزه تبدیل می‌شود ؟ یک دلیل عمده آن همین است که فرایند یاددهی یادگیری در جامعه ما نه تنها منطقی نیست ، بلکه گاهی جنبه منفی هم دارد . مدارس و کلاس‌های ما گاهی نه تنها ایجاد انگیزه نمی‌کنند ، بلکه انگیزه های داشته را هم از بین می‌برند . بازخواست‌های معلم و والدین از درس و مشق ، امتحانات ، سخت گیری ها و کنترل‌ها ، تکالیف تحمیلی و غیر فعال ، تاکید صرف و جایزه و ایجاد انگیزه‌های بیرونی و سایر موارد ، منجر به یک نتیجه می شوند : یادگیری از عملی اختیاری به عملی اجباری تبدیل می‌شود . در این وضعیت کودک یا نوجوان ، دیگر از یادگیری لذت نمی‌برد و آن راکاری برای خودش نمی‌داند . چرا بعضی از دانش آموزان به تدریج از درس و مدرسه نیز بیزار می‌شوند ؟ آیا این پدیده ذاتی است ، یا محصول اکتساب است ؟‌چرا به جای آنکه موقعیت هایی برای لذت بردن از یادگیری تدارک ببینیم ، کاملاً برعکس عمل کرده و موقعیت‌ها و فرصت‌ها را علیه ” لذت یادیگری ” به کار می‌گیریم ؟ نیت مدارس و والدین خیرخواهانه است اما این خیرخواهی با ناشیگری و ناکارآمدی توام شده و بازخوردی منفی برجای می‌گذارد . در بیشتر تلاش‌های مدارس و والدین برای ارتقاء و انگیزه تحصیلی و ایجاد زمینه برای پیشرفت تحصیلی نوعی از زور و تحکم نهفته است . البته دلیل اصلی استفاده از چنین روشهایی بی‌حوصلگی و تسریع در نیل به نتیجه است .

اگر به مشکلات تحصیلی دانش آموزان ، از زوایه ” لذت یادگیری ” نگاه کنیم ، به طور حتم دریافتن راهکارهای اصلاحی نیز به نتایج متفاوتی خواهیم رسید . اصلاً کسی به این نکته توجه دارد که بزرگترین وظیفه آموزش و پرورش ، یاد دادن نیست ، بلکه ایجاد شوق یادگیری است . آموزش و پرورش ایران در این باره چگونه عمل می کند .

چون نمی‌توانیم شوق یادگیری را در سطح گسترده ایجاد کنیم ، لذا از چند موفقیت علمی دانش آموزان در مسابقات و المپیادها ذوق زده می شویم مدارس ما بیش از هر چیز به روح جدیدی از جنس لذت یادگیری نیاز دارند . با علم کردن شاگر اول‌ها ، المپیادی‌ها ، برندگان مسابقات ، تیزهوش‌ها ، موفقیت های مدارس برخوردار و غیره ، ضعف های خود را در عدم ایجاد شوق یادگیری و تحرک علمی می پوشانیم . منطقی بیاندیشیم ، اگر ما به جای دانش آموزان امروزی بودیم چه می‌کردیم ؟ آیا وقتی شرایطی فراهم می آوریم که دانش آموز از یادگیری لذت نمی برد ، حق داریم که افت تحصیلی را غیر عادی تلقی کنیم ؟ آیا در چنین شرایطی می‌توان انتظارداشت که کسی کشته و مرده یادگیری باشد ؟

عللی که سبب افت تحصیلی در افراد می شود عبارتند از :

1-گسیختگی محیط خانواده

2-عدم اعتماد به نفس نوجوان

3-عوامل فرهنگی – خانوادگی

4-عدم ارتباط بین والدین و اولیای مدرسه

بنابراین محیط خانه و مدرسه، علاقه و رغبت، همسالان و گاهی بی اعتمادی ها می توانند موجد افت تحصیلی گردند. افت تحصیلی چنانچه ادامه یابد به بزهکاری و انحرافات کشیده می شود و در نتیجه ترک تحصیل به وجود می آید.

نحوه برخورد والدین نقش مهمی در پیشرفت و یا افت تحصیلی نوجوانان ایفا می کند. براساس تحقیقات انجام گرفته ویژگیهای والدین و محیط خانوادگی، همبستگی بالایی ، با پیشرفت تحصیلی فرزندان دارد.

 

براساس نتایج این تحقیقات ، والدین به سه دسته تقسیم می شوند :

1-والدین هدایت کننده

2-قدرت مدار

3-آسان گیر

1-والدین هدایت کننده: این نوع از والدین، کودکان خود را در مسائل تحصیلی هدایت می کنند، آنها را تشویق می کنند و در صورت ضعف فرزند، با تقویت درسی، وی را راهنمایی نموده و به طور کلی در رفع مشکلات تحصیلی به آنها کمک می نمایند . بچه ها را در تصمیم گیریها دخالت داده ، در صورت افت تحصیلی کودک ، با تشویق و کمک بیشتر، وی را به فعالیت بیشتر وا می دارند . روش تحلیل مسائل و جوانب مختلف موضوعات را به کودکان خود آموزش می دهند ، نوجوانان خود را با مسائل سیاسی، اقتصادی، اجتماعی آشنا می کنند.

2-والدین قدرت مدار : این نوع والدین ، به فرزندان خود سخت گیری می کنند، اجازه سئوال و کنجکاوی به فرزندان نمی دهند ، در صورت افت تحصیلی آنها را به شدت تنبیه می کنند ، خودشان نیز به شدت ناراحت شده و در نتیجه سخت گیریهایشان را بیشتر می کنند . با نوجوان خود ارتباط برقرار نمی کنند ، او را در تصمیم گیریها دخالت نمی دهند و انعطاف پذیری کمی دارند.

3-والدین آسان گیر : این والدین به تکالیف کودکشان اهمیت نمی دهند، وی را آزاد گذاشته تا به میل خود تکالیفش را انجام دهد. هیچ نظم و انضباطی در این خانواده ها برای هیچ کاری وجود ندارد. نظارت چندانی بر تکالیف درسی فرزندانشان ندارند، چنانچه دعوت به انجمن اولیاء مدرسه شوند، اصلاً شرکت نمی کنند. در واقع این والدین در مسائل تحصیلی فرزندان به دو صورت شرکت می کنند : یا کاملاً آزاد می گذارند ، یا مسئولیت کارها را به عهده وی می گذارند.

 بنابراین رفتار والدین در پیشرفت تحصیلی نوجوانان تأثیر بسزایی دارد. از آنجا که نوجوانی دوره انتقال و یادگیری است، والدین می بایستی به مسائل تحصیلی فرزندانشان توجه کافی را مبذول داشته و با او برخوردهای مثبت و توأم با پاداش و تقویت داشته باشند.

 معلمین نیز می بایستی انعطاف پذیر بوده، رفتارهای خشن و تندی با آنها نداشته باشند، تا در صورت افت تحصیلی نوجوان بتوانند جبران کرده، به عوامل آن توجه کنند و آنها را رفع نموده تا نوجوانان بتوانند مشکلات خود را جبران نمایند.

 

عوامل ترک تحصیل نوجوانان

نگرش والدین امر بسیار مهمی در تحصیل نوجوانان می باشد که آیا کودکان را به منظور یادگیری و کسب دانش به مدرسه می فرستند یا برای نمره گرفتن .

والدین می بایستی به این امر توجه داشته باشند که ملاک درس خواندن یادگیری است نه نمره . یادگیری علم و دانش ، کسب مهارتها برای زندگی آینده ، یادگیری نظم و تربیت ، قوانین جامعه و اجتماعی شدن مهم است .

این مورد که برخی از خانواده ها به خصوص خانواده های قدرت مدار به فرزندان توجهی نمی وشد، انعطاف پذیری لازم را ندارند و آنها را به عنوان نوجوان در نظر نمی گیرند، با وی ارتباط برقرار نمی کنند ، موجب عدم اعتماد به نفس در او خواهند شد. زیرا چنانچه والدین به جای تشویق از تحقیر، سرزنش و تهدید استفاده کنند، نوجوان اعتماد به نفس خود را از دست می دهد، خود باوریهایش کاهش می یابد، عزت نفس خود را ناچیز می شمارد و در نتیجه پیشرفت تحصیلی وی تحت تأثیر قرار می گیرد .

در این خانواده ها اگر نوجوان نمره پایینی بگیرد، تصور می کند که این شکست ادامه می یابد و شکستهای مکرر موجب افت تحصیلی وی می شود و در صورت ادامه چنین وضعی نوجوان دچار ترک تحصیل می شود و ترک تحصیل نیز سبب ایجاد انحرافات می گردد.

باید تذکر داد که عوامل دیگری از قبیل عوامل فرهنگی، اقتصادی، باورها و ارزشها نیز در افت تحصیلی تأثیر دارند.

بنابراین در پایان می بایستی اشاره کنیم که والدین نباید نمره را به عنوان ملاک پیشرفت تحصیلی کودک در نظر داشته باشند بلکه هدف یادگیری کودک است. والدین باید انعطاف کافی را در زمینه نمره دانش آموزان داشته باشند تا مشکلاتی را در کودکان و نوجوانان در این زمینه به وجود نیاورند . زیرا اگر انتظار نمره بیست از کودک داشته باشیم چنانچه بنا به دلایلی وی نتوانست این نمره را کسب کند دچار ترس در او خواهیم شد و تکرار این فرایند سبب اضطراب دائمی در وی می گردد زیرا نمره بد مساوی با تنبیه، سرزنش ، ترس و تحمیل می گردد . ترس از یک سو موجب اضطراب کودک می شود و از سوی دیگر موجب کاهش علاقه و رغبت به درس، یادگیری و کسب دانش می شود .

 

والدین باید توجه داشته باشند که هر نوع فعالیت مثبت کودک باید تشویق شود، در زمینه علمی نیز نتایج کاری مثبت کودک باید تشویق شود، تشویق بیشتر باید معنوی بوده، با ایجاد هدف از کسب دانش باید او را به یادگیری بیشتر تشویق کنیم.

 

افت تحصیلی در دانش آموزان دلائل متفاوتی دارد

متأسفانه شاهدیم که این مشکل در میان دانش آموزان دوره ابتدایی به ویژه کلاس اولی ها بیشتر نمود پیدا کرده است در باب افت تحصیلی گفتنی ها بسیار است اما در این نوشتار تنها به چند مورد از آن اشاره می شود:

1- هماهنگی میان مدرسه و خانواده در مسائل تربیتی و آموزشی از جمله موضوعات مهم در پیشرفت تحصیلی دانش آموزان است در حالی که به دلیل عدم مراجعه والدین و یا عدم فراخوانی اولیاء به مدرسه از جانب مسئولان آموزشگاه، گاه فعالیت های تربیتی خانه ومدرسه، نسبت به یکدیگر در تعارض قرار گرفته و برای دانش آموز ایجاد حیرت و سرگردانی می کند. از جنبه آموزشی هم بی شک لازم است بین اولیاء و مربیان دانش آموز هماهنگی و تبادل نظر کافی به عمل آید تا روش های تدریس به یکدیگر نزدیک شود و دانش آموز مطالب را به راحتی درک کند.

2- دونوبته یا سه نوبته شدن کار مدارس که موجبات از دست رفتن فرصت بحث و تبادل نظر و رفع اشکال در کلاس را فراهم می آورد یکی دیگر از دلائل افت تحصیلی است. وقتی که معلم خود را موظف به اتمام کتاب به هر صورتی می داند مشکلات درسی دانش آموزان روی هم انباشته شده، زمینه ضعف تحصیلی را به وجود می آورد

.
3- تعویض معلمان در حین سال تحصیلی و تغییرات ناشی از مرخصی ها، اعمال روش های آمرانه وتنبیهی وگاه تنبیه بدنی در مدارس، وجود محیط های خشک و خالی از محبت علاوه بر ایجاد مشکل تحصیلی موجب می شود که برخی از دانش آموزان از مدرسه فرار کنند یا به کلی ترک تحصیل نمایند.

4- عواملی چون عدم توجه معلمان به تفاوت های فردی در آموزش، روشهای ارزشیابی غلط، دشواری امتحانات، کمبود تجهیزات و وسایل آموزشی و کارگاهی، کمبود معلم واجد شرایط ومشاور و راهنما، افت تحصیلی دانش آموزان را در پی دارد.

5- عدم هماهنگی سطح کتاب های درسی با سطح معلومات معلمان یکی دیگر از دلائل افت تحصیلی می تواند باشد. با توجه به تغییر محتوای کتاب های درسی اگر به ارتقای سطح علمی معلمان توجه نشود افت تحصیلی دانش آموزان دور از انتظار نیست

.
6- روش پرسش و پاسخ معلم از دانش آموزان وقتی به صورت حفظی وعدم درک ارتباط بین مطالب درسی و تجارب واقعی زندگی و احیاناً مشاهده تضاد و تناقض بین این دو باشد، موجب می شود که یادگیرنده در برابر موضوع یادگیری، مقاومت منفی از خود نشان بدهد که همین امر زمینه را برای ایجاد نگرش منفی نسبت به درس وموقعیت های یادگیری فراهم می کند و بی علاقگی و بیزاری وی از مدرسه را موجب می شود که همین نگرش منفی نسبت به درس و مدرسه از علل عمده افت تحصیلی است.

7- عدم تمرکز حواس، وجود اضطراب و از این قبیل موجب عدم یادگیری و درک مطلب و در نتیجه افت تحصیلی خواهد شد. ضمن این که سلامت جسمی دانش آموز مانند سلامت روانی او در موفقیت تحصیلی اش بسیار مؤثر است.