5. بردبارى

تصوّر این‏که درعصر ظهور کارها، خود به خود به سامان مى‏رسد وبدون تحمّل مشقّت‏ها، کاستى‏ها و کژى‏ها، از جامعه رخت بر مى‏بندد و از همان ابتدا، همه غرق رفاه و لذّت مى‏شوند؛ خیال خام و تصوّر باطلى است. مفضل بن عمر مى‏گوید: نزد امام صادق علیه السلام بودم؛ از سبب ناراحتى و غمگینى من پرسیدند. عرض کردم: به وضع بنى عباس و حکومت و جبروت شان مى‏نگرم. اگر این حکومت براى شما بود، ما نیز همراه شما بودیم و از آن بهره مى‏بردیم. حضرت فرمودند: "اى مفضل! بدان که اگر چنان مى‏شد، شب‏ها، کارى نبود جز سیاست و تدبیر امور مردم و روزها، جز درگیر کار مردم بودن، غذاى نامطبوع وناگوار و لباس خشن مانند على‏علیه السلام، و الاّ آتش بود و دوزخ".(32)

به راستى مگر مى شود امام مهدى علیه السلام خود، لباس خشن بپوشد و طعام ناگوار بخورد: "ما لباس القائم الا الغلیظ و ما طعامه إلا الجَشِب"؛(33) ولى یاران و همراهانش غرق رفاه و خوشى باشند؟".

امام على‏علیه السلام در وصف یاران مهدى‏علیه السلام مى‏فرماید: "إنَّه یأخذ البیعة عن أصحابه أنْ لا یکنزوا ذهباً و لا فضّة و بُرّاً و لا شعیراً و یلبسون الخشِن من الثیاب؛(34) او از یارانش بیعت مى‏گیرد که طلا و نقره‏اى نیندوزند و گندم و جویى ذخیره نکنند و لباس خشن بپوشند و... ".

آنان، در راه تحقّق آرمان‏هاى جهانى امام مهدى‏علیه السلام، مشکلات و مصائب فراوانى را به جان مى‏خرند؛ ولى از سر اخلاص و تواضع، عمل خود را هیچ مى‏پندارند و به جهت هجوم سختى‏ها و تحمّل مشقت‏ها، بر خداوند منت نمى‏گذارند: "قوم لم یمنُّوا على الله بالصبر"(35) و از این‏که نقد جان خویش را در کف اخلاص نهاده، تقدیم آستان دوست مى‏کنند، هرگز به خود نمى‏بالند و آن‏را بزرگ نمى‏شمارند: "و لم یستعظِموا بذلَ أنفسهم فی الحق".(36)

6. یک‏دلى

آنان یک رنگ و یک دل‏اند: "قلوبهم مجتمعةٌ"(37) و این نیست مگر به این سبب که هواها و خودخواهى‏ها، از جان‏شان رخت بر بسته و به جاى آن، خدا خواهى و خداپرستى نشسته است. با این اتحّاد و یک‏رنگى است که مى‏توان به اهداف جهانى دست یافت و آرمان‏هاى الهى را تحقّق بخشید. سپاهى که از اختلاف و چنددلى رنج مى‏برد، چگونه مى‏تواند سر افرازانه بام دنیا را فتح کند.

7. استوارى

حرکت بزرگ حضرت ولى عصر )عج(، برخوردار از پشتوانه امداد الهى است و بدون برخوردارى از امدادهاى ویژه الهى، هرگز به آرمان‏هاى خود دست نخواهد یافت. توجّه به وجود این تأییدات الهى، تأثیر شگرفى بر روان یاران امام بر جاى خواهد گذاشت. یقین به آن امدادها، باعث مى‏شود، ذره‏اى در درستى آرمان‏ها و مسیر خود تردید نکنند و ملامت‏ها و سرزنش‏هاى کوته‏بینان و عافیت طلبان، در عزم‏شان خللى نیفکند.

قرآن مى‏فرماید: "یا أیّهاالذین آمنوا مَنْ یرتدّ منکم عن دینه فسوف یأتى الله بقوم یحبهم و یحبونه... و لا یخافون لومة لائم"؛(38) اى کسانى که ایمان آورده‏اید! هر کس از شما، از آیین خود بازگردد ]به خدا، زیانى نمى رساند[. خداوند جمعیّتى را مى‏آورد که آنان را دوست دارد و آنان ]نیز[ او را دوست دارند... آنان از سرزنش هیچ ملامت‏کننده اى هراسى ندارند".

امام على علیه السلام درتفسیر این آیه مى‏فرماید: "هم أصحاب القائم؛(39) آنان، یاران امام قائم‏علیه السلام هستند".

اگر این انقلاب، از رهبرى ویژه برخوردار است فیض حضور درکنار چنین امامى - که رسالت پیامبران و اولیا در طول تاریخ بشریّت را بر دوش مى‏کشد و مى‏خواهد بار بر زمین مانده آنان را به مقصد برساند - براى کسانى فراهم خواهد شد که در خود تناسبى با آن امام فراهم کرده باشند و مانند او، خالق هستى را در همه شؤون حیات و هستى‏شان، جریان و حضور بخشند. شاید از همین رو است که از آنان به "مردان الهى" تعبیر شده است: "رجالٌ الهیّون".(40)

اهداف و آرمان‏ها

ما تاکنون، برخى از ابعاد انقلاب بزرگ حضرت را بیان کرده، به تبیین ویژگى‏هاى یاران ایشان از این منظر پرداختیم. درصدر سخن گفتیم راه دیگرى نیز براى فهم خصوصیات یاران امام مهدى )عج( وجود دارد و آن تحلیل اهداف انقلاب بود.

با نگاه به اهداف و آرمان‏هاى انقلاب جهانى حضرت ولى عصر )عج( نیز مى‏توان ویژگى‏هاى یاران او را - که در واقع پدید آورندگان و ابزار آن اهداف‏اند - گمانه زد. در قسمت‏هایى از دعاى ندبه، به برخى از این اهداف، اشاره شده است. بدین منظور، مرورى کوتاه به دعاى ندبه خواهیم داشت:

1. ستم سوزى: "این المعدّ لقطع دابر الظلمة؛ کجا است مهیا شده براى ریشه کن کردن نسل ستمگران"!

یکى از آرمان‏هاى حضرت، ظلم ستیزى است. اصولاً، در روایات فراوانى، به عدالت گسترى و ظلم ستیزى حضرت اشاره شده است: "یملا الأرض قسطاً و عدلاً کما ملئت ظلماً و جوراً".(41) کسانى خواهند توانست همراه او براى قطع ریشه‏هاى ظلم و بى عدالتى، کمر همّت بسته و در این مسیر استوار بمانند که خود، از ظلم گریزان بوده و خویشتن را از جور و ستم پیراسته باشند؛ چرا که حضرت مهدى )عج(، از ظالمان به عنوان بازوى خود، استفاده نخواهد کرد.

ظلم، مصادیق فراوانى دارد؛ مانند ظلم به خویشتن )فروختن خویشتن به ارزان‏تر از لقاى حق و جهت مادّى و حیوانى دادن به استعدادها و توان‏مندى‏هاى خود( و ظلم به خانواده، دوستان، جامعه و... . هم‏چنین احتکار، اسراف، سلب آسایش، اهمال در حقوق دیگران، و... همه از مصادیق ظلم است و مرتکبان آن، بیرون از محفل یاران حضرت خواهند بود.

2. احیاى سنن: "أین المدّخَر لتجدید الفرائض و السنن؛ کجا است، آن ذخیره‏اى که فریضه‏ها و سنّت‏ها را احیا مى‏کند"!

از دیگر رسالت‏هاى حضرت، احیاى فریضه‏ها و سنّت‏هاى الهى است. یاران او، در انجام دادن فرایض و سنّت‏هاى الهى، اهتمام کامل خواهند داشت؛ زیرا نخستین قدم براى انجام دادن این رسالت، رعایت آن از سوى احیا کنندگان آن است.

از پیشوایان معصوم ماعلیه السلام ، سنّت‏هاى نیکویى در رابطه با گفت و شنود، رفت و آمد، غذا خوردن، لباس پوشیدن و ... به جاى مانده است؛ ولى متأسفانه بسیارى از آنها مهجور مانده است.

آنان که رعایت شیوه‏ها و مدهاى رایج جامعه را، برخود فرض مى‏دانند و سنّت‏ها و روش‏هاى پیشوایان معصوم‏علیه السلام را فراموش کرده‏اند؛ در جمع یاران حضرت راهى نخواهند داشت.

3. احیاى قرآن: "أین المؤمّل لإِحیاء الکتاب و حدوده؛ کجا است آن که آرزو مى‏رود قرآن و حدودش را زنده کند". حضرت خواهد آمد تا قرآن، را از غربت به در آورد و گردهاى نشسته بر رخش را بزداید. آن را از کنج مساجد، به متن زندگى انسان‏ها بیاورد و دردهایشان را با آن تسکین بخشد و نابسامانى‏ها را به سامان رساند.

بیگانگان با قرآن - که هفته‏ها و ماه‏ها قرآن را نمى‏گشایند و انس و الفت‏شان با اشعار، آثار ادبى و رمان‏ها، از انس با قرآن بیش‏تر است - در بزم با صفاى یاران حضرت، جایگاهى نخواهند داشت. اما یاران حضرت، نه تنها اهل قرائت قرآن‏اند؛ بلکه آن را در اَعماق جان‏شان جریان بخشیده و با آن زندگى مى‏کنند و روح‏شان، را صفا مى‏بخشند.

"تُجلى بالتنزیل بصائرُهم و یرمى بالتفسیر مسامعهم؛(42) با قرآن، دیدگان‏شان نورانى مى‏شود و تفسیر آن، در گوش جان‏شان، جاى مى‏گیرد".

4. عصیان ستیزى: "أین مبید أهل الفسوق و العصیان و الطغیان؛ کجا است آن بنیان کن اصحاب فسق و عصیان و طغیان"!

از دیگر برنامه‏هاى امام مهدى علیه السلام، مبارزه با اهل فسق و نافرمانى است و زندگى یارانش از این آلودگى‏ها پاک است. آنان، هم چنان‏که با خداى خود عهد بسته‏اند که از اطاعت او سرنپیچند؛ با ولىّ او نیز بیعت بسته‏اند که از محارم الهى چشم بپوشند".

امام على علیه السلام مى‏فرماید: "إنَّه یأخذ البیعة عن أصحابه على أن لا یسرقوا و لا یزنوا و لا یسبّوا مسلماً و لا یقتلوا محرماً... و لا یضربوا أحداً إلاّ بالحق... و لا یأکلوا مال الیتیم... و لا یشربوا مسکراً...؛(43) از اصحاب خود بیعت مى‏گیرد که دزدى نکنند، دامن‏شان را به آلودگى نیالایند، مسلمانى را دشنام ندهند، کسى را به ناحق نکشند،... کسى را نزنند؛ مگر این که مستحق آن باشد، ... مال یتیم را نخورند،... شراب ننوشند...".

5. عزت دوستان: "أیْن معزّ الأولیاء و مذلّ الأعداء؛کجا است عزّت بخش دوستان و خوار کننده دشمنان!".

در طول تاریخ - به جز بعضى از زمان‏ها - به سبب بهره‏مندى عده‏اى از زر و زور و به کاربردن حیله و تزویر، غلبه و عزّت ظاهرى براى جبهه باطل بوده است و مؤمنان و پارسایان واقعى، به ظاهر زبون و خوار و در چشمان کوته بین دنیاپرستان، کم‏ارزش و زبون بوده‏اند. و آن حضرت مى‏آید تا به این ستم تاریخى پایان دهد و عزّت واقعى مؤمنان را در ظاهر نیز نمایان سازد و بى‏مایگى و بى‏پایگى عزّت ظاهرى جبهه طاغوت را بر ملا کند. کسانى خواهند توانست با او در پیمودن این مسیر، همراه و هم‏قدم باشند که به عزّت واقعى پارسایان، با تمام وجود اعتقاد داشته باشند و باطل را - با تمام ظاهر فریبنده و پرهیاهوى خیره کننده‏اش - ذلیل و زبون بدانند؛ نه این‏که در برابر اهل دنیا و اربابان زرو زور، خاکسار و فروتن باشند و در برابر مؤمنان تهى دست، متکبر و مغرور! امام على علیه السلام درتفسیر آیه "... أذلةٍ على المؤمنین أعزّةٍ على الکافرین"(44) فرموده است: "هم أصحاب القائم؛(45) آنان، یاران امام قائم‏علیه السلام هستند".

بشارت‏ها:

1. جوانان، از آن جا که از فطرت‏هایى پاک و بى آلایش برخوردارند و تعلّقات و وابستگى‏ها، دراعماق جان‏شان ریشه ندوانده است؛ بیشتر یاران آن حضرت را تشکیل خواهند داد. امام على‏علیه السلام مى‏فرماید: "یاران امام قائم‏علیه السلام، جوان‏اند و در میان‏شان پیر یافت نمى‏شود؛ به جز اندکى، مانند سرمه در چشم و نمک در طعام که کم‏تر از هر مادّه در طعام، نمک آن است".(46)

البته، جوان بودن یاران امام، لطمه‏اى به جایگاه پیران با ایمان نزده و بر عدم همراهى ایشان گواهى نمى‏دهد؛ چرا که اوّلاً پیران - گرچه تعدادشان اندک است - اما باز هم درمیان اصحاب ویژه حضرت حضور دارند و ثانیاً، به جز 313 یار اصلى، مؤمنان بسیارى نیز گرد حضرت جمع شده و ایشان را یارى خواهند کرد.

2. بر اساس برخى از روایات، بانوان نیز درمیان اصحاب ویژه حضرت، حضور چشم‏گیرى دارند. و این، نوید شوق‏انگیز و شعف آورى براى بانوان است تا کمر همت بسته و براى پیوستن به این جمع پربرکت، تمام توان خود را به کار گیرند . امام باقرعلیه السلام مى‏فرماید:"یجیئ و الله - ثلاثُ‏مأةٍ و بضعة عشر رجلاً فیهم خمسون امرأة یجتمعون بمکّةَ على غیر میعاد؛(47)به خدا سوگند! 313 تن که پنجاه تن از بانوان نیز در میان‏شان حضور دارند، بدون هیچ قرار قبلى، در مکه گرد هم جمع خواهند شد".

آنچه گذشت، شمه‏اى از ویژگى‏هاى یاران امام مهدى‏علیه السلام بود . به جهت برخوردارى از این خصوصیات، در روایات، از آنان به عظمت یاد شده و پیشوایان معصوم علیه السلام زبان به ستایش و بزرگداشت آنان گشوده‏اند.

امام على در وصف آنان مى‏فرماید: "فبأبی و أمی من عدّةٍ قلیلةٍ أسمائُهم فی الأرض مجهولة...؛(48) پدر و مادرم فداى گروه اندکى باد که در زمین ناشناخته‏اند...!"

"أُولئک هم خیار الأمّة مع أبرار العترة؛(49) آنان خوبان امت اند با نیکان خاندان )پیامبرصلى الله علیه وآله(".

شاید دانستن این ویژگى‏ها، براى برخى، به جاى آن که امید بخش و حرکت‏زا باشد، باعث سستى و ناامیدى گردد؛ چرا که به حق، یاران امام مهدى علیه السلام از صفاتى عالى و کمالاتى بى شمار برخوردارند و این ویژگى‏ها، به ظاهر، از حدّ و اندازه انسان‏هاى معمولى فراتر است. شاید برخى با مقایسه خود با آنان - به جهت ضعف‏ها و کاستى‏هایشان - فاصله خود را با آنان، غیر قابل جبران بپندارند! امّا توجّه به دو نکته، ما را از دام این یأس و ناامیدى مى‏رهاند و دلمان را سرشار از نور امید و یقین مى‏کند:

یکم. در صورتى ویژگى‏هاى یاد شده، یأس‏آور خواهد بود که ما بر این باور باشیم که یاران حضرت، افرادى معیّن‏اند که مثلاً اسامى آنان در روایات آمده و کسى نمى‏تواند از آن جمع خارج شده و یا به آنان بپیوندد . ولى خوش‏بختانه براى این باور، دلیل و مبناى متقنى وجود ندارد. البته در روایات از افراد معیَّنى )مانند اصحاب کهف، سلمان فارسى، مالک اشتر و...( نام برده شده است(50)؛ ولى - بر فرض صحت اسناد این روایات - اینان عده اندکى از یاران حضرت‏اند و هنوز زمینه براى دیگران مهیا است.

انسان، حقیقتى بس پیچیده و اسرارآمیز، با قابلیّت‏ها و توان‏مندى‏هاى خیره‏کننده دارد و تا قلب انسان، از تپش نایستاده، مى‏تواند خود را از حضیض خاک به اوج افلاک برساند؛ به شرط این که "خود" را باور داشته باشد و بداند که مى‏تواند. یاران آن حضرت، نه از دیگر کرات و آسمان‏ها هستند ونه تافته جدابافته! آنان نیز انسان‏هایى، از همین آب و خاک‏اند و پدران و مادرانى چون پدران و مادران ما دارند. خداوند نیز اگر به آنان عنایتى مى‏کند، به جهت لیاقتى است که خود در خویشتن پدید آورده‏اند. پس مانیز مى‏توانیم خود را به جمع‏شان ملحق کنیم؛ به شرط این‏که بخواهیم. از همین‏رو، پیامبرصلى الله علیه وآله به سلمان فارسى فرمود: "یا سلمان! إنّک مُدرکه و من کان مثلک و مَنْ تولّاه هذه المعرفة...؛ (51) اى سلمان! تو با او خواهى بود و نیز هر کس که چون تو باشد و مانند تو، به او معرفت داشته باشد...".

دوم. آنچه از صفات و ویژگى‏هاى یاران حضرت برشمردیم، غالباً مربوط به یاران ویژه حضرت (313 یاور مخصوص آن امام همام( بود؛ یاورانى که فرماندهان لشگر، دستیاران و حکّام او هستند: " هم الوزراء یحملون أثقال المملَکة عنه؛ آنان وزیران اویند که از جانب او، سنگینى بار حکومت را بر دوش مى‏کشند". و "هم النجباء و القضاة و الحکام و الفقهاء فى الدین...؛(52) آنان برترین‏ها، قاضیان، حاکمان و فقیهان در دین‏اند". لیکن یاران حضرت منحصر در این مجموعه نیستند. در روایات، براى حضرت از لشگر ده هزار نفرى نیز سخن به میان آمده است. قیام حضرت از مکّه، پس از اجتماع آنان خواهد بود. امام صادق علیه السلام دراین باره فرموده‏اند: "لا یخرج القائم من مکّة حتّى تکمُل الحلقة؛(53) امام قائم علیه السلام از مکه خارج نمى‏شود؛ مگر هنگامى که گروه تکمیل شوند". راوى مى‏پرسد: آنان چند نفرند؟ امام پاسخ مى‏دهد: "عشرة آلاف؛ ده‏هزار نفر". اینان، علاوه بر خیل عظیم مؤمنانى‏اند که در میانه راه به حضرت خواهند پیوست.

سخن آخر این‏که ما اگر همّت آن‏را نداریم که در جمع یاران ویژه حضرت باشیم؛ لااقل بکوشیم که از خیل عظیم همراهان حضرت و لشگر همگانى آن عزیز، بیرون نباشیم.





ع

پى‏نوشت‏ها:



1. منتخب الأثر، ص 482.

2. بحارالانوار، ج 52، ص 352

3. نور(24)، آیه 55.

4. معجم أحادیث الإمام المهدی، ج 5، ص 284.

5. قصص (28)، آیه 5.

6. معجم أحادیث الإمام المهدی، ج 5، ص 321.

7. همان، ج 3، ص 385.

8. براى توضیح بیشتر ر. ک: خورشید مغرب، ص 52.

9. امام على علیه السلام: )منتخب الاثر، ص 611).

10. امام صادق علیه السلام: )بحارالانوار، ج 52، ص 308).

11. امام على‏علیه السلام: یوم الخلاص، ص 224. )به نقل از بشارة الاسلام، ص 220)

12. امام صادق علیه السلام: همان.

13. همان.

14. بحارالانوار، ج 52، ص 308.

15. حضرت محمدصلى الله علیه وآله: یوم الخلاص، ص 223. )به نقل از بشارةالإسلام، ص9)

16. امام سجاد علیه السلام: )منتخب الأثر، ص 244).

17. امام صادق علیه السلام: بحارالانوار، ج 52، ص 308.

18. همان.

19. همان.

20. حضرت محمدصلى الله علیه وآله: یوم الخلاص، ص 223. )به نقل از بشارةالإسلام، ص 9)

21. امام صادق علیه السلام: بحارالانوار، ج 52، ص 308.

22. امام صادق علیه السلام: بحارالانوار، ج 52، ص 308.

23. امام سجاد علیه السلام: منتخب الأثر، ص 244.

24. مائده(5)، آیه 54.

25. منتخب الأثر، ص 475.

26. بحارالانوار، ج 52، ص 259.

27. امام على‏علیه السلام: یوم‏الخلاص، ص 224. )به نقل از بشارة الاسلام، ص 220)

28. امام سجادعلیه السلام: یوم‏الخلاص، ص 228. )به نقل از بشارة الاسلام، ص 24)

29. همان.

30. همان.

31. اختصاص شیخ مفید، ص 172.

32. عن المفضل و قال: کنت عند ابى عبدالله علیه السلام بالطواف فنظر الىّ و قال لى: یا مفضّل مالى اراک مهموماً متغیّر اللون؟ قال: فقلت له: جعلت فداک نظرى الى بنى العباس و ما فى ایدیهم من هذا الملک والسلطان و الجبروت فلو کان ذلک لکم لکنّا فیه معکم. فقال: یا مفضل اما لو کان ذلک لم یکن الا سیاسة اللیل و سیاحةالنهار و اکل الجشب و لبس الخشن شبه امیرالمؤمنین 7 و الافالنار...":) بحارالانوار، ج 52، ص 359).

33. امام صادق علیه السلام: بحارالانوار، ج، 52، ص 354.

34. منتخب الاثر، ص 469.

35. امام على‏علیه السلام، یوم‏الخلاص، ص 223. )به نقل از بشارة الاسلام، ص 220)

36. همان.

37. همان.

38. مائده (5)، آیه 54.

39. منتخب الاثر، ص 475.

40. امام على‏علیه السلام: یوم الخلاص، ص 226. )به نقل از بشارة الاسلام 297)

41. غیبة طوسى، ص 52.

42. امام على‏علیه السلام: یوم‏الخلاص، ص 226. )به نقل از بشارة الاسلام، ص 297)

43. منتخب الاثر، ص 469.

44. مائده (5)، آیه 54.

45. منتخب الاثر، ص 475.

46. بحارالانوار، ج 52، ص 333: "ان اصحاب القائم شباب لاکهول فیهم الا کالکحل فى العین والملح فى الطعام واقل الزّاد الملح".

47. همان، ص 223.

48. معجم احادیث الامام المهدى، ج 3، ص 101.

49. یوم‏الخلاص، ص224، )به نقل از بشارةالاسلام، ص 39).

50. "امام صادق ‏علیه السلام : إذا قام قائم آل محمّد استخرج من ظهر الکعبة سبعة و عشرین رجلاً و سبعة من اصحاب الکهف و یوشع، وصى موسى، و مؤمن آل فرعون و سلمان فارسى، و أبادجانة الانصارى، و مالک الأشتر؛ چون قائم آل محمدعلیه السلام قیام کند از پشت کعبه بیست و پنج نفر را بیرون خواهد آورد... و هفت نفر از اصحاب کهف و یوشع، وصى حضرت موسى و مؤمن آل فرعون و سلمان فارسى و ابادجانه انصارى و مالک اشتر".)معجم أحادیث الامام المهدی، ج 5، ص 122).

51. همان، ص 222.

52.همان، ج 5، ص37.

53. بحارالانوار، ج 52، ص 367.