الگــــوی پــــژوهش گـــروهی ( تفحص گــــروهی )

این الگو برای کمک به دانش آموزان در تقویت مردم سالاری, تشریک مساعی و آموزش آنها از طریق همکاری کاوشگرانه در فهم و مسائل اجتماعی و تحصیلی است در این الگو معلم مانند یک مشاور عمل می کند و بایستی بتواند به درخواستهای دانش آموزان پاسخ دهد و به کمک آنها نیازمندیهای آموزش را فراهم آورد. این الگو نیازمند یک جو مثبت برای استدلال و مذاکره می باشد و در همه سنین و سطوح تحصیلی و انجام کارهای گروهی کاربرد مناسبی دارد. این الگو در نهایت منجر به کاوشگری منظم , کنترل و پویش موثر گروهی, تقسیم کار, مردم سالاری, تعهد و تمایل نسبت به کاوشگری و هم کوششی در دانش آموزان می شود. 

الگــــوی آمــــوزش آزمایشگاهــــی

این الگو باعث افزایش فهم اجتماعی , مهارت , توانایی یادگیری و تقویت کار گروهی در دانش آموزان می شود. معلم در این الگو نقش مشاور را ایفا نموده و دانش آموزان را حمایت می نماید. در نهایت منجر به تقویت یادگیری و آموزش در بستر پژوهش در آنها می شود. این الگو برای کلیه دروس به ویژه علوم دقیقه و در تمام دوره های تحصیلی و سنین مختلف کاربرد دارد. 

الگـــوی کاوشگـــــری علـــوم اجتماعـــــی

این الگو باعث درک مسائل اجتماعی, از قبیل مردم شناسی, جامعه شناسی, فرهنگ شناسی, مهارت عقلی, آموختن اطلاعات, تشکیل مفاهیم و استفاده مناسب از مفاهیم در دانش آموزان می شود. در این الگو معلم موقعیت کاوشگری را ایجاد و از دانش آموزان می خواهد تا به بررسی و نتیجه گیری در مورد آن بپردازند. این الگو در تمام سنین و دوره های تحصیلی به ویژه در درس علوم اجتماعی کاربرد دارد. و در نهایت باعث تقویت فهم و درک دانش آموزان در خصوص مسائل اجتماعی می شود. 

الگـــوی یادگیـــــــری در حد تسلط آمـــــــوزش مستقیـــم

(نظــــریه اجتماعــــی یادگیــــری )

هدف این الگو ایجاد و تقویت مهارتهای اساسی, مطالب آموختنی از ساده به مشکل و دادن مطالب درسی به صورت انفرادی به دانش آموزان و استفاده از تکنولوژی دیداری و شنیداری و دانش آموزان است. در این الگو معلم حامی دانش آموزان است و به آنها کمک می کند تا مستقل یاد بگیرند. این الگو در نهایت دانش آموزان را قادر به تسلط بر محتوای علمی, تقویت انگیزه درس خواندن, توانایی کنترل خود و تقویت عزت نفس می نماید. این الگو در همه دوره های آموزشی و سنین مختلف کاربرد دارد.

الگـــوی آمــــوزش برای رشد مفهــــوم و مهـــارت

این الگو معمولاً به دو صورت زیر است:

?- الگوی نظریه و عمل:

مانند یک مهارت ریاضی که در آن مهارت با نشان دادن ممارست, باز خورد و نظارت در هم می آمیزد تا دانش آموز بر آن مهارت تسلط یابد.

?- شبیه سازی که از توصیف موقعیت های زندگی ایجاد می شود.

مثال :معلم در درس جغرافیا, کره زمین است و یا از مولاژ استفاده می کند و اندامها و دستگاه های مختلف بدن انسان را نشان می دهد. در این الگو معلم نقش هادی و راهنما را دارد و بایستی یادگیری با تشکیل شرکت سهامی فکر بین دانش آموزان و معلم انجام گیرد این الگو در همه سنین و سطوح تحصیلی کاربرد دارد و در نهایت باعث افزایش مفاهیم و مهارتهای آگاهی درباره سیستمهای اجتماعی, همدردی, آگاهی از تنش تغییر و احساس اثر بخشی در دانش آموزان     می شود.»(محمدی ، ص49 ، 1383 )

مشارکت دانش آموزان در فرایند یاد دهی- یادگیری

 در طرح جدید آموزش علوم، همواره سعی بر این است که فرایند یادگیری از  حالت انفعالی- یعنی یادگیری به روش سنتی- به حالت یادگیری فعال درآید. یادگیری فعال چیست؟به طور خلاصه، یادگیری فعال آن نوع یادگیری است که دانش آموز خود در تولید مفهوم مشارکت دارد. در مقابل، یادگیری انفعالی قرار دادن دانش آموز در مقابل مفاهیم آماده و از پیش تولید شده ای است که انتظار می رود آنها را حفظ کند. در یادگیری فعال موضوع مهم آموختن مطالب همراه با درک و فهم آن هاست. این نوع آموختن، تنها از راه درگیر شدن مستقیم با مسئله و کسب تجربه های دست اول حاصل می شود اما در یادگیری انفعالی، تأکید بر خواندن مطالب و حفظ کردن آنهاست. به تعبیر پائولوفوره، یادگیری انفعالی، یادگیری به مدل «بانکی» است. دانش آموز طی یک ثلث، به تدریج مطالب را در ذهن خود ذخیره می کند و همان ها را در امتحان پس می دهد؛ بنابراین، بهترین نمره به کسی داده می شود که امانت های سپرده شده به صندوق حافظه را به طور کامل بدون نقصان پس بدهد!در یادگیری انفعالی، معلم یاددهنده ی مطالب و مفاهیم است، در نتیجه، بیشتر به روش سخنرانی متوسل می شود. چنین معلمانی می کوشند مطالب را به حد افراط صحیح، کامل، با جزئیات مفصل و ذکر انواع مثال ها ارائه دهند. در حالی که در شیوه ی یادگیری فعال- یاددهی- یادگیری، معلم بیش از آن که یاددهنده ی مطلب باشد، راهنمای یادگیری است و بیش از آن که پاسخ دهنده ی پرسش باشد، ایجاد کننده ی پرسش است. در شیوه ی انفعالی یادگیری، تبدیل کتاب درسی به جزوه ی پرسش و پاسخ، امری عادی و رایج است. معمولا? در دوره ی عمومی، پیش از امتحان جزوه ای به دانش آموان داده می شود که بالای آن نوشته شده است: «دانش آموزان عزیز، پاسخ پرسش های زیر را به کمک والدین خود بیابید و به دقت یاد بگیرید.»

در این زمینه، کتاب های متعدد کمک آموزشی هم به معلمان سنت گرا یاری می رسانند. در حالی که معلمان واقعی از هرگونه اقدامی که به کلیشه ای شدن پرسش ها و پاسخ ها بینجامد، پرهیز می کنند.
در یادگیری فعال، تکلیف شب عبارت است از فعالیت هایی مانند: «جمع آوری اطلاعات» ، «بپرسید و به هم کلاسان خود بگویید»، «بسازید»، «آزمایش کنید» و ... که دانش آموزان باید در خارج از کلاس انجام دهند. فعالیت هایی که در کتاب های علوم دوره ی ابتدایی و راهنمایی آمده، برای این کار بسیار مناسب است. در صورتی که در شیوه  ی یادگیری سنتی، بیشتر از تکالیفی مانند رونویسی استفاده می شود.
در روش فعال یاددهی- یادگیری، به ارزش یابی فعالیت های دانش آموزان در کلاس درس، بسیار توجه می شود. در این نوع ارزش یابی، ارزش یابی مهارت و نگرش ها به اندازه ی ارزش یابی از دانستی ها اهمیت دارد؛ در حالی که در روش انفعالی، امتحان پایان ثلث بخش اصلی ارزش یابی است و در آن، تنها بر ارزش یابی از دانسته ها تأکید می شود.

بحث گروهی

مفهوم بحث گروهی

بحث گروهی عبارت است از مشارکت همه‌ی افراد گروه در گفت ‌و گو درباره‌ موضوع یا مسئله‌ای خاص با هدف کمک به فهم بهتر جمعی و کسب توانمندی نو با بهر‌گیری از نظرات دیگران. (رئیس دانا، 1383 ، ص 9)

در این روش، معمولاً معلم موضوع یا مسئله‌ی خاصی را مطرح می‌کند و شاگردان در باره‌ی آن به مطالعه، اندیشه، بحث و اظهار نظر می‌پردازند و نتیجه می‌گیرند. آنان در ضمن مباحثه ، از اندیشه و نگرش‌های خود با ذکر دلایل علمی دفاع می‌کنند. (شعبانی ، 1379 ، ص 273)

در حقیقت ، روش بحث گروهی روشی است که به شاگردان فرصت می‌دهد تا نظرها، عقاید و تجربیات خود را با دیگران در میان بگذارند و با شرکت فعال در مباحث و با کمک یکدیگر ابعاد مختلف یک مسئله را مورد بحث قرار می‌دهند و در پایان نسبت به آن ، شناخت عمیق‌تری به دست می‌آورند.

در روش بحث گروهی ، تأکید بیشتر بر یادگیری دانش‌آموز است و نه بر تدریس معلم، در این روش، تمام افراد آزادانه در بحث شرکت کرده و نظر خود را بیان می‌دارند و به نحوی فعال برای حل مسئله تلاش می‌کنند.

ویژگی موضوعات بحث گروهی

روش بحث گروهی در مورد دروس و موضوعاتی قابل اجرا است که دارای ویژگی‌های زیر باشند:

1-     مورد علاقه مشترک شرکت کنندگان در بحث باشد.

2-   شاگردان درباره‌ی آن اطلاعات لازم را داشته باشند یا بتوانند کسب کنند. به عبارت دیگر، موضوع باید قابل فهم و متناسب با اطلاعات دانش‌آموزان باشد.

3-   درباره‌ی آن بتوان نظرهای مختلف و متفاوتی اظهار داشت، موافقان و مخالفانی داشته باشد و هر یک استدلال‌هایی برای نظرات خود داشته باشند.

کاربرد این روش

این روش در کلاس‌هایی امکان پذیر است که :

1-     تعداد دانش‌آموزان آن محدود باشد. (حداکثر 20 نفر)

2-    سن دانش آموزان بیش از 10 سال باشد.

3-    معلم قدرت تصمیم گیری ، کنترل و هدایت کلاس را داشته باشد.

وظیفه‌ی معلم

معلم موظف است در شروع بحث ، هدف و ضوابط بحث گروهی را شرح دهد و وظایف رهبر و اعضای گروه را گوشزد کند. معلم باید در صحبت کردن حداقل مشارکت را داشته باشد. از دیگر وظایف معلم در جریان بحث گروهی ، کنترل و هدایت بحث است. او باید مراقب باشد که در گروه‌ها، بحث از موضوع و مسیر خود خارج نشود و اجازه ندهد که افرادی خاص، بحث را به خود اختصاص دهند. به عبارت دیگر، معلم باید همه‌ی دانش‌آموزان را به شرکت فعال در بحث و گفت‌وگو تشویق کند. در پایان معلم از هر گروه می‌خواهد که نتیجه‌ی کار خود را در کلاس و برای سایر گروه‌ها بازگو نماید و خود نیز در تکمیل گفته‌های آنان مطالبی را اضافه کند.

پژوهش‌های علمی نشان داده است که با هدایت و رهبری مناسب معلم، دانش‌آموزان می‌توانند با شرکت در بحث گروهی به اطلاعات پژوهشی ارزشمندی دست یابند و دامنه‌ی اطلاعات و دانش علمی خود را وسعت بخشند.

ویژگی گروه

1-     گروه دانش آموزان بهتر است حدود 3 تا 5 نفر باشند.

2-    گروه باید افراد قوی ، متوسط و ضعیف درسی را در برگیرد.

محاسن و محدودیت‌های بحث گروهی

الف) محاسن

1-        سهیم شدن دانش آموزان در عقاید و تجربیات یکدیگر

2-       دانش آموزان به خوبی آگاه می‌شوند که برای حل یک مشکل، همکاری گروهی بیشتر از فعالیت‌های انفرادی و تکروی فایده دارد.

3-    دانش‌آموزان درک می‌کنند که باید به نظرات دیگران احترام گذاشت و گوش کردن به حرف‌های دیگران را می‌آموزند. (دارای روحیه تحمل آراء می‌گردند)

4-     دانش‌آموزان دامنه‌ی اطلاعات و دانش علمی خود را وسعت می‌بخشند. (بحث گروهی فهم دانش‌آموزان از مسئله مورد یادگیری را بیش‌تر می‌کند.)

5-      کاهش هراس افراد کمرو و خجالتی برای صحبت کردن (رفع کمروئی دانش‌آموزان خجالتی)

6-       از طریق بحث گروهی، دانش‌آموزان روابط گروهی را تمرین می‌کنند و قابلیت‌های ارتباط اجتماعی را ارتقاء می‌بخشند.

7-      تقویت حسن کنجکاوی و بررسی دقیق‌تر موضوع درسی

8-      تقویت همکاری گروهی و احساس دوستی در بین دانش‌آموزان

9-       تقویت قدرت بیان ، استدلال و خلاقیت‌های ذهنی دانش‌آموزان

10-     تقویت اعتماد به نفس و روحیه نقّادی در دانش‌آموزان

11-     دانش آموزان آزادانه و با علاقه‌ی فراوان در بحث شرکت می‌کنند.

ب) محدودیت‌ها

1-        این روش برای کلاس‌های پر جمعیت (بیش از 20 نفر) قابل اجرا نیست.

2-       برای دانش‌آموزان خرد سال دوره‌ی ابتدایی (کم تر از 10 سال) چندان مناسب نیست.

3-    بحث گروهی را درباره‌ی همه‌ی درس‌ها و موضوعات نمی‌توان به کار برد. بلکه از این روش‌ در زمینه‌هایی که جنبه اجتماعی دارد و تمام دانش‌آموزان به آنها علاقه مشترک دارند، استفاده می‌شود.

4-       چنانچه بحث گروهی به درستی انجام نشود ، نتیجه مفیدی عاید نخواهد شد و وقت گروه‌ ، صرف صحبت‌های بی نتیجه می‌شود.

5-      در این روش ، به دلیل صرف وقت زیاد برای نتیجه‌گیری، حجم آموخته‌ها کم و محدود است.

6-     نمی‌توان نتیجه را پیش‌بینی کرد، چه بسا بر اثر سهل انگاری و ضعف مدیریت رهبر گروه، جریان بحث از مسیر طبیعی خود خارج گردد و بدون دلیل طولانی شود.

7-    ممکن است یک یا چند نفر از دانش‌آموزان ، اعضای گروه را تحت تأثیر عقاید و افکار خود قرار دهند، که این امر سبب کاهش علاقه و انگیزه سایر اعضا برای شرکت فعال در بحث گروهی خواهد شد.

8-      بحث آزاد موجب شلوغی و سرو صدا می‌شود.

9-       در این روش ، کنترل کلاس برای معلم با دشواری صورت می‌گیرد.

  - روش ایفای نقش

روش ایفای نقش را می‌توان برای تجسم عینی موضوعات و درس‌هایی که برای نمایش مناسب هستند، به کار گرفت. در این روش، فرد یا افرادی از شاگردان موضوعی را به صورت نمایش کوتاه اجرا می‌کنند.

از ویژگی‌های ممتاز روش ایفای نقش این است که مشاهده کنندگان (شاگردان) با عملیات نمایشی و ایفاگران نقش ارتباط عاطفی برقرار می‌کنند و با هیجان مراحل نمایش را می‌بینند و خود را در صحنه احساس می‌کنند. چون تمرکز حواس و ارتباط عاطفی در این روش زیاد است، یادگیری بهتر و مؤثرتر انجام می‌گیرد. (شعبانی ، 1379 ، ص 268)

در این روش تدریس، دانش‌آموزان نقش افراد دیگری را بازی می‌کنند و نشان می‌دهند که در جریان تصمیم‌گیری در موقعیت‌های مختلف باید به چه مواردی توجه کنند و چه رفتاری را بروز دهند.

«ایفای نقش ، دانش‌آموزان را برای فهم بهتر رفتارهای اجتماعی، نقش خود در تعاملات اجتماعی و راه‌های موثرتر حل مسائل هدایت می‌کند. این روش، دانش‌آموزان را در بررسی ارزش‌های اجتماعی کمک می‌کند. همچنین روش ایفای نقش، دانش‌آموزان را در گردآوری، سازمان دهی اطلاعات درباره‌ی مسائل اجتماعی، تعاون، همکاری و کسب مهارت‌های اجتماعی کمک می‌کند. (انصاری راد و دیگران ، 1380 ، ص 144)

روش ایفای نقش برای دانش‌آموزان بسیار جذاب و جالب و گاه به شکل یک تفریح آموزشی جمعی است. ایفای نقش می‌تواند ابزار مهمی برای ارزش‌یابی دانش‌آموزان از نظر درک مطالب کتاب درسی، مهارت‌های گفتاری، استدلال منطقی و مهارت‌های نمایشی باشد.

چگونگی به کارگیری روش‌ ایفای نقش (فنون کلی اجرای نمایش)

صحنه‌ی اجرای نمایش باید طوری ترتیب داده شود که همه‌ی دانش‌آموزان بتوانند عملیات ایفاگران نقش را ببینند. همچنین آنان باید بلند صحبت کنند تا همه بتوانند گفتگوهای آنان را بشنوند.

همچنین بهتر است با جا به جا کردن میز و نیمکت‌ها، فضای واقعی نمایش، یا یک صحنه (سن) فراهم آید. در صورت امکان بهتر است افراد لباس‌های متناسب با نقش خود بپوشند و از لهجه‌های محلی استفاده کنند تا فضای اجرای نمایش به واقعیت نزدیک‌تر باشد.

محاسن و محدودیت‌ها

الف- محاسن

1-     روش ایفای نقش ، دانش‌آموزان را بر می‌انگیزد که با شور و شوق و هیجان جریان نمایش را مشاهده کنند.

 2-    دانش آموزان در احساس ایفاگران نقش سهیم می‌شوند و خود را در صحنه‌ی نمایش احساس می‌کنند و این حالت عاطفی در یادگیری تأثیر فراوانی دارد.

 3-    با این روش می‌توان زمینه را برای بحث گروهی فراهم ساخت.

 4-    دانش آموزان مهارت‌ها و نگرش‌های خود را رشد می‌دهند.

 5-    تقویت روحیه تعاون و همکاری در بین دانش‌آموزان

6- این روش برای رفع کمرویی در دانش‌آموزان خجالتی مفید است. به همین دلیل معلم باید افراد کم‌رو را به شرکت در نمایش و ایفای نقش تشویق کند.

ب- محدودیت‌ها

1-  روش ایفای نقش برای تحقق هدف‌های پیچیده آموزشی مناسب نیست ، اما از این روش‌می‌توان برای رسیدن به هدف‌های آسان و جزیی استفاده کرد.

 2-    این روش به دلیل اینکه به صورت ظاهر، جنبه‌ی نمایشی و هنری دارد به عنوان یک روش آموزشی، جدی گرفته نمی‌شود.

3-  روش ایفای نقش ، به اجرای درست، صرف وقت کافی و تهیه تدارکات نیاز دارد و انجام آن وقت گیر است.

پرسش و پاسخ روشی است که معلم به وسیله‌ی آن ، شاگرد را به تفکر درباره‌ی مفهومی جدید یا بیان مطلبی تشویق می‌کند. در این روش، شاگرد تلاش می‌کند با کوشش‌های ذهنی، از معلوم به مجهول حرکت کند.

در روش‌ پرسش و پاسخ ، معلم در شروع تدریس، مستقیماً به بیان مطالب نمی‌پردازد بلکه با طرح سؤال‌های برنامه‌ریزی شده ، فعالیت ذهنی شاگردان را در مسیر مطالعه و مفاهیم جدید قرار داده ، آن را هدایت می‌کند تا خودشان به کشف مفاهیم جدید توفیق یابند. (شعبانی ، 1379 ، ص 264)

روش پرسش و پاسخ به نوعی به حل مسأله نیز معروف است، زیرا با ارائه‌ی مسأله‌ای شروع می‌شود که دانش‌آموزان باید از طریق مشاهده‌ی عملی یا تفکّر خلاق آن را حل کنند. (انصاری راد ، 1380 ، ص112)

پرسش و پاسخ را می‌توانیم در تمام روش‌های تدریس به کار ببریم. همچنین در این روش‌، تمام مهارت‌های یادگیری یا ذهنی به نحوی به کار گرفته می‌شود.

موارد کاربرد

این روش برای ارائه مطلب یا درس جدید، مرور مطلبی که قبلاً آموخته شده و یا ارزشیابی از میزان درکی که شاگردان از مفهوم درس دارند و همچنین برای پرورش قدرت تفکر و استدلال دانش‌آموزان روش بسیار مؤثری است.

ویژگی سؤالات

سؤالات باید از ساده به مشکل طرح گردند. با توجه به زمینه‌های علمی شاگردان طرح گردند و به گونه‌ای مطرح شوند که توجه آنان را بر انگیزد و ذهن را به حرکت درآورد.

اصول حاکم

روش پرسش و پاسخ بر سه اصل متکی است:‌

1-     وجود سؤال یا مسئله

2-    طرح سؤال‌های متوالی برای تداوم فعالیت‌های ذهنی توسط معلم و دانش‌آموزان.

3-    هدایت تلاش ذهن برای کشف آگاهانه مسئله ، به طوری که نتیجه‌ی آن به خلاقیت فکری و کسب دانش منجر شود.

نکات قابل ذکر

  ü   در کلاس‌های پرجمعیت باید ترتیبی اتخاذ کنند که همه‌ی شاگردان در جریان فعالیت‌های آموزشی قرار گیرند.

  ü   معلم باید به شاگردان فرصت کافی برای تفکر ، تأمل و پاسخ دادن بدهد.

  ü   اگر دانش‌آموزی پاسخ پرسشی را نمی‌داند باید سؤال برای دانش‌آموزان دیگری مطرح گردد. یعنی سؤال در کلاس گردانده شود تا این که به جواب برسیم.

پرسش‌های پی‌گیر و متوالی

پرسش‌های پی‌گیر، توسط معلم به شکل منظم و پی در پی و بلافاصله پس از نخستین پاسخ شاگرد مطرح می‌شوند. هدف از پرسش‌های پی‌گیر، راهنمایی شاگرد برای رسیدن به پاسخ مورد نظر است. در حقیقت، با اینگونه سؤال‌ها معلم ذهن شاگرد را تحریک می‌کند. استفاده از این روش ، سبب می‌شود که شاگرد به تدریج به سطوح بالاتر یادگیری برسید. (صفوی ، 1373 ، ص 89)

محاسن و محدودیت‌های روش پرسش و پاسخ

الف) محاسن و مزایا

1-     برطرف شدن ابهامات دانش آموزان در زمینه‌ی درک مفاهیم.

2-    تقویت اعتماد به نفس در شاگردان.

3-    ایجاد علاقه و تقویت تفکر خلاق در شاگردان.

4-    تقویت استدلال و قدرت اظهار نظر شاگردان.

5-    تشویق دانش‌آموزان به شرکت در بحث و فعالیت های آموزشی و در نتیجه یادگیری مؤثر.

6-    تکمیل معلومات ناقص دانش‌آموزان و افزایش دامنه‌ی اطلاعات آنها.

7-    تقویت مهارت‌های زبانی ، گفتاری و نظم منطقی تفکر در دانش‌آموزان.

8-    فراهم آوردن فرصت برای دانش‌آموزان تا درک و دریافت خود را از موضوعات پیچیده اجتماعی به نمایش بگذارند.

9-    به معلم اجازه‌ می‌دهد تا سطوح درک و فهم دانش‌آموزان را ارزشیابی کند و در صورت لزوم آن را اصلاح کند.

ب) محدودیت‌ها

1- این روش برای کلاس‌های پر جمعیت مناسب نیست.

2- این روش مستلزم صرف وقت بسیار است.

3- در همه‌ی دروس قابل اجرا نیست.

شیــــوه آزمایشـــی ( روش اجرا کردن یا یادگیری بوسیله عمل )

آزمایش فعالیتی است که در جریان آن فراگیران با به کار بردن وسایل و مواد بخصوصی در باره مفهومی خاص عملاً تجربه کسب می کنند. آزمایش معمولاً در آزمایشگاه انجام میگیرد, اما نداشتن آزمایشگاه مجهز یا وسایل مناسب در مدرسه نباید دلیلی برای انجام ندادن آزمایش در کلاس وسایل بسیار ساده ای لازم است که معلم و حتی دانش آموز می تواند به آسانی آنها را تهیه کند. آزمایش, گاهی به منظور آشنا کردن دانش آموزان با جنبه های عملی یک مفهوم, مورد استفاده قرار می گیرد. برای اینکار معلم دستور عمل انجام آزمایش را در اختیار فراگیران می گذارد و انتظار دارد که دانش آموزان با استفاده از دستور کار سرانجام به نتیجه یکسانی برسند. در موارد دیگر آزمایش به منظور فراهم آوردن محیطی مناسب برای حل مسئله تلقی می شود. در اینصورت معلم جهت کلی فعالیت را مشخص می کند و فراگیران را بر آن می دارد تا در اجرای آزمایش به طور مستقل تصمیم گیری و نتیجه گیری کنند. آزمایش برای تدریس مفاهیم علوم تجربی به ویژه فیزیک, بسیار لازم است و بدون آن دانش آموز نمی تواند مفاهیم مورد نظر را به درستی فراگیرد.

 شیــــوه گـــــردش علمـــــی

گردش علمی به دانش آموزان امکان می دهد که از طریق مشاهده طبیعت, وقایع, فعالیت ها, اشیاء و مردم تجزیه علمی بدست آورد. در گردش علمی دانش آموزان با مشاهده واقعیتها می توانند مفاهیمی را که در در کلاس مورد بحث قرار می گیرد, بهتر در ذهن خود بپرورانند و معلم می تواند با استفاده از این شیوه کنجکاوی فراگیران را درباره موضوعی خاص بر انگیزد. در بعضی موارد, می توان از گردش علمی برای جمع آوری اطلاعات لازم برای انجام گرفتن آزمایش, یا یک پروژه, بهره گرفت. مثلاً اگر هدف درس( شناختن کانیهای دارای ارزش اقتصادی ) باشد می توان دانش آموزان را به چند معدن برد تا کانیهای مختلف را جمع آوری کنند و آنها را در کلاس, بعد از آزمایشهای لازم, بشناسند.

 استفاده از منابـــــع دیداری و شنیــــداری

استفاده از منابع دیداری و شنیداری در تدریس را در حقیقت نمی توان شیوه مستقل و مجزا دانست. معلم در هر گونه تدریسی میث تواند از وسایل دیداری و شنیداری کمک بگیرد. گاهی می توان در تدریس از وسایلی نظیر رادیو , تلویزیون و ضبط و پخش صوت, نمودار و نقشه استفاده کرد. مثلاً معلم در هنگام سخنرانی ممکن است از عکس استفاده کند, یا برای نمایش دادن یک رابطه علمی از نمودار کمک بگیرد. در مواردی که معلم می خواهد یک موضوع اجتماعی را تدریس کند, ممکن است بحث رادیویی مناسبی را که روی نوار ضبط شده است برای فراگیران پخش کند.به طورکلی کاربرد صحیح منابع دیداری و شنیداری برای بر انگیختن کنجکاوی دانش آموزان و تشویق آنها به فراگیران بسیار موثر است.